Գյուղատնտեսություն
«Իմ պատվաստումն անթույլատրելի է»
22:10 / 09.09.2021
Եկեղեցական զանգի մեկ ղողանջը նշանակում է աղոթքի սկիզբը, իսկ մեկից ավելին՝ դժբախտություն: Երբ Ծղալթբիլայում եկեղեցու զանգը հնչում է 9 անգամ, գյուղում արդեն գիտեն՝ ինչ-որ մեկը մահացել է: Սգո ղողանջը վերջին ժամանակաշրջանում հաճախակի է հնչում: Ախալցիխեում, հայ համայնքով բնակեցված այս գյուղը նրանցից մեկն է, որտեղ վարակվածների և կորոնավիրուսի զոհերի թիվն աստիճանաբար աճում է: Ծանր համաճարակային իրավիճակը վախեցնող է, սակայն ոչ ոք չի պատրաստվում պատվաստվել: Միակ բանը, որը պահանջում են գյուղում, հիվանդանոց կառուցելն է:
Պետրոս Քոսյանը կորոնավիրուսով վարակվել էր Նոր Տարվա օրերին: Նրա մոտ վարակը ծանր զարգացում ունեցավ: 50 օր շարունակ դժվարանում էր ոտքի կանգնել և սնվել: Թուլություն էր զգում: Հիվանդանոցի և բժիշկների օգնությանը չի դիմել, բուժվել է տանը: Ասում է, որ հաղթահարած հիվանդությունից հետո, «եզի նման առողջ է» և չի պատրաստվում պատվաստվել: Կպատվաստվի միայն այն դեպքում, երբ այն կդառնա պարտադիր բոլորի համար: Պետրոսի նման, Ծղալթբիլայում մինչ այժմ ոչ ոք չի պատվաստվել:
83-ամյա Հովհաննես Բաբաջանյանը երկու հասակավորների հետ քննարկում է համագյուղացու հուղարկավորումը: Նա ցավում է, որ գյուղի պատմության մեջ, առաջին դեպքն էր, երբ Ծղալթբիլայում, մահացած տղամարդու հուղարկավորման արարողությանը ամբողջ գյուղի փոխարեն, մասնակցեցին միայն մի քանիսը:
«Հանկարակի վատացավ, ջերմություն ուներ, մի քանի օրում մահացավ: Նրա կինն էլ վատ է զգում իրեն: Առաջին անգամ է վախեցանք: Բոլորը վախենում են: «Բիրժայում» մարդ չի հավաքվում: Մեկուսացվել ենք»:
Նկարահանող խմբին գյուղում հանդիպեց աննախադեպ դատարկություն: Չնայած աշնանային աշխատանքներին, Ծղալթբիլայում բնակվող մոտ 400 ընտանիք փակվել են տներում: Տարիքավորներն ասում են, որ գյուղում վախն է թագավորում:
«Ոչ ոք դուրս չի գալիս, թաքնվում են, քանի որ բոլորը վախենում են վիրուսից: Հասկանում եք, չէ՞, ինչ է նշանակում սա: «Բիրժան» միշտ լի էր մարդկանցով, հիմա 4 մարդ եք տեսնում: Անգամ հանգուցյալին հեռվից հուղարկավորեցինք»:
«Միմյանցից վախենում ենք, որ հնարավոր է մեկից մյուսին փոխանցենք վարակը, դրա համար էլ թաքնվում ենք: Շուրջբոլորը դատարկ է, կարծես գյուղում ոչ ոք չի ապրում: Ես էլ այլևս չէի դիմանում տանը, դուրս եկա, որպեսզի մարդու ձայն լսեմ»:
Նրանք վախենում են, փակվել են տանը, բայց ոչ ոք չի պատրաստվում պատվաստվել: Չնայած մահացության և վարակվածների աճին, ոմանք կարծում են, որ Covid19 գոյություն չունի: Հարցվածների մեծ մասը պատվաստվելու փոխարեն, նշում են, որ բուժվել են միայն տանը մնալու և բարձր իմունիտետ ունենալու շնորհիվ: 79-ամյա Հովհաննես Ադամյանը վստահ է, որ իր նման հզոր մարդկանց կորոնավիրուսը ոչնչով վնասել չի կարող: Միակ հարցը, որը նրան անհանգստացնում է, գյուղում հիվանդանոցի պակասն է:
«Տարիքավոր մարդիկ ենք, գիշերվա կեսին եթե որևէ մեկը վատանա, ու՞ր կարող է գնալ: Ռուսաստանի ցանկացած տարածքում, անգամ այնտեղ, որտեղ բնակվում է 5 ընտանիք, գործում է հիվանդանոց, իսկ մեզ մոտ 5 գյուղեր միասին անգամ չունեն ընդհանուր հիվանդանոց: Պատվաստվում են միայն նրանք, ովքեր գնում են երկրից երկիր, իսկ մենք գյուղից դուրս չենք գալիս»,- ասում է Հովհաննես Ադամյանը:
68-ամյա բուժքույր` Լիդա Պողոսյանը տարիներ շարունակ առաջին օգնություն է ցուցաբերում գյուղացիներին: Թե քանիսն են վարակված, ներկայումս դժվար է ճշգրիտ պատասխան տալ գյուղում: Ենթադրվում է, որ վերջին մեկ ամսվա ընթացքում վարակված գյուղացիների թիվը տատանվում է 20 -ից 60 -ի սահմաններում: Կորոնավիրուսի նման ակտիվ տարածման հիմնական խնդիր բուժքույրը համարում է տեղեկատվության պակասը: Չնայած նա մասնագիտությամբ բժիշկ է, սակայն դեռ պատվաստման վերաբերյալ որոշում չի կայացրել:
«Պրոֆեսորներից մեկը կոչ է անում պատվաստվել, մյուսը ՝ դրա դեմ: Համացանցերում լսածից հետո ինչ կարող ենք անել, ինչ որոշել: Ոչ ոք չի գալիս, որ լավ բացատրի և հասկացնի: Օրինակ ես, բուժքույր եմ, ասում են, որ կլինիկաներում անձնակազմի պակաս կա: Անգամ չգիտեմ, թե պատվաստման դեպքում, որ դեղորայքն է լավագույնը: Մեր մասին հոգ չեն տանում, դրա համար ենք վախենում ու փակվել ենք՝ մեկուսացել: Միայն Աստծո հույսով ենք»,- ասում է Լիդա Պողոսյանը:Կորոնավիրուսով վարակվել և հեշտությամբ ապաքինվել էր անցած տարի՝ Սեպտեմբերին, մինչ Վրաստան վերադառնալը, պատվաստվել է «Սպուտնիկ Լայթով», քանի որ հակառակ դեպքում նա չէր կարող Ռուսաստանից վերադառնալ հայրենի գյուղ: Նատուի Նահապետյանը ոչ ոքի խորհուրդ չի տալիս պատվաստվել, թե ոչ, քանի որ կարծում է, թե սա բժիշկների գործն է: Նա նաեւ գիտի, որ Ծղալթբիլայում ոչ ոք չի պատվաստվելու, նրանից հետո, երբ իմացան, որ պատվաստման արդյունքում կար զոհ, «իսկ մահից վախենում են բոլորը»:
«Ես պատվաստվեցի, քանի որ երիտասարդ եմ, նրանք հասակավոր են, ունեն նաև ուղեկցող հիվանդություններ: Իսկ եթե չդիմանա՞ն, վախենում են և զարմանալի չէ, որ չեն ուզում պատվաստվել»,- նշում է Նատուի Նահապետյանը:
«Եթե պատվաստվեմ, կմահանամ... Ախալցիխեում մի կին պատվաստվեց և մահացավ: Չեմ ուզում հեռանալ կյանքից, 10 տարի առաջ խնդիր եմ ունեցել, ինձ չի կարելի պատվաստվել»,- ասում է 70-ամյա Թագուհի Պետրոսյանը:
Էթնիկ փոքրամասնությունների համայնքներում իշխանությունները կա՛մ տեղեկատվություն չեն տրամադրում Covid19- ի մասին, կա՛մ այն շատ ցածր մակարդակի է, ասում են Սամցխե-Ջավախքի հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները: Այդ պատճառով, օգոստոսին, 13 լրատվամիջոցներ ու հասարակական կազմակերպություններ, « Ժողովրդավար մեսխերի միության» նախաձեռնությամբ, Վրաստանում ապրող էթնիկ համայնքների համար, համապատասխան գերատեսչություններից պաշտոնապես պահանջել են ավելացնել հայերեն և ադրբեջաներեն լեզուներ, www.booking.moh.gov.ge պատվաստումների գրանցման հատուկ կայքում, ինչը կազմակերպության ղեկավարի խոսքով, մերժվել է առողջապահության նախարարության կողմից: Պատճառը «այս փուլում տեխնիկապես ավելին անել չենք կարողն» էր: Նաև նախարարությունից հայտարարել են, որ կան ընտանեկան բժիշկներ և ցանկության դեպքում նրանք կօգնեն փոքրամասնության համայնքի ներկայացուցիչներին գրանցվել հատուկ կայքում:
Հասարակական կազմակերպության՝ «Ժողովրդավար մեսխերի միության» տնօրեն՝ Գիորգի Անդղուլաձեն համարում է, որ պատճառն անիրատեսական է, քանի որ «բազմազգ կայք-էջի լավ օրինակ է Հանրային հեռարձակողի կայքը, որտեղ էթնիկ փոքրամասնությունները կարող են ստանալ ցանկալի տեղեկատվությունը իրենց համար հասկանալի լեզուներով»:
Քաղաքացիների համար լեզվական խոչընդոտը մեկ խնդիր է, սակայն, ըստ երրորդ հատվածի,մեկ այլ խնդիր է, թե որքան տարբեր է քաղաքային և գյուղական բնակավայրերում բնակվող բնակչության իրազեկվածության մակարդակը, հատկապես փոքրամասնություններով բնակեցված գյուղերում:
«Գյուղում այլ յուրահատկություն կա, քանի որ այնտեղ ապրող մարդիկ ստիպված են հոգ տանել անասունների մասին, զբաղվել անհրաժեշտ գյուղատնտեսական աշխատանքներով, ինչը էլ ավելի է դժվարացնում նրանց մեկուսացումը: Քանի որ գյուղական բնակչության մեծամասնությունը չգիտի պետական լեզուն ՝ տեղեկություններ են ստանում անհուսալի աղբյուրներից, դրան գումարվում է նաև այն փաստը, որ Սամցխե-Ջավախքի էթնիկ համայնքը որոշ կապեր ունի Ռուսաստանում ապրող հայրենակիցների հետ: Այդ պատճառով, այնտեղի մարդիկ կարծում են, որ ռուսական պատվաստանյութը ամենալավն է եւ պատվաստման դեպքում պետք է ընդունեն միայն ռուսական արտադրության պատվաստանյութը: Նրանց կարծիքը հաճախ որոշիչ է Վրաստանում ապրող նրանց ընտանիքի անդամների, կամ հարազատների համար»,-ասում է Գիորգի Անդղուլաձեն:
Ավելին, «Ժողովրդավար մեսխերի միության» ղեկավարն ասում է, որ լեզվի խոչընդոտի պատճառով, փոքրամասնություն կազմող համայնքի անդամները տեղեկություն չունեն, որ Կովիդ19 -ի պատվաստումն ու բուժումը ամբողջությամբ ֆինանսավորվում է պետության կողմից:
«Այս մարդկանց մի մասը չգիտեն անգամ այն, որ կորոնավիրուսի բուժման գործընթացն ու պատվաստումը անվճար է: Դրա համար էլ պահում են իրենց հիվանդությունն ու չգիտեն նաև, որ պետք է դիմեն ընտանեկան բժշկին: Լինում են դեպքեր, երբ վախենում են բարձրաձայնել, միայն այն պատճառով, որ խուսափեն ավելորդ ծախսերից»:
Օգոստոսին Վրաստանում համավարակից մահացել է 1588 մարդ:
Ծղալթբիլան գտնվում է Ախալցիխեից 15-կմ-ում, ծովի մակարդակից 1 300 մ բարձրության վրա: Աբաթխևը, Նաոխրեբը, Ծինուբանը և Ջուլղան Ծղալթբիլայի հարևան գյուղերն են: 2014 թվականի մարդահամարի տվյալների համաձայն ՝ բնակվում էր 833 մարդ: Բնակիչները Ծղալթբիլայում կորոնավիրուսի դեմ պայքարելու համար խնդրում են կառուցել հիվանդանոց, բայց ոչ ոք չի պատրաստվում պատվաստվել:
Նյութը պատրաստվել է Ինտերնյուսի և Ինտերնյուս Վրաստանի Internews Georgia աջակցությամբ ՝ «Աջակցություն որակյալ լրագրությանը Վրաստանում և իրազեկ հարևանություն» նախագծի շրջանակներում:
Պետրոս Քոսյանը կորոնավիրուսով վարակվել էր Նոր Տարվա օրերին: Նրա մոտ վարակը ծանր զարգացում ունեցավ: 50 օր շարունակ դժվարանում էր ոտքի կանգնել և սնվել: Թուլություն էր զգում: Հիվանդանոցի և բժիշկների օգնությանը չի դիմել, բուժվել է տանը: Ասում է, որ հաղթահարած հիվանդությունից հետո, «եզի նման առողջ է» և չի պատրաստվում պատվաստվել: Կպատվաստվի միայն այն դեպքում, երբ այն կդառնա պարտադիր բոլորի համար: Պետրոսի նման, Ծղալթբիլայում մինչ այժմ ոչ ոք չի պատվաստվել:
83-ամյա Հովհաննես Բաբաջանյանը երկու հասակավորների հետ քննարկում է համագյուղացու հուղարկավորումը: Նա ցավում է, որ գյուղի պատմության մեջ, առաջին դեպքն էր, երբ Ծղալթբիլայում, մահացած տղամարդու հուղարկավորման արարողությանը ամբողջ գյուղի փոխարեն, մասնակցեցին միայն մի քանիսը:
«Հանկարակի վատացավ, ջերմություն ուներ, մի քանի օրում մահացավ: Նրա կինն էլ վատ է զգում իրեն: Առաջին անգամ է վախեցանք: Բոլորը վախենում են: «Բիրժայում» մարդ չի հավաքվում: Մեկուսացվել ենք»:
Նկարահանող խմբին գյուղում հանդիպեց աննախադեպ դատարկություն: Չնայած աշնանային աշխատանքներին, Ծղալթբիլայում բնակվող մոտ 400 ընտանիք փակվել են տներում: Տարիքավորներն ասում են, որ գյուղում վախն է թագավորում:
«Ոչ ոք դուրս չի գալիս, թաքնվում են, քանի որ բոլորը վախենում են վիրուսից: Հասկանում եք, չէ՞, ինչ է նշանակում սա: «Բիրժան» միշտ լի էր մարդկանցով, հիմա 4 մարդ եք տեսնում: Անգամ հանգուցյալին հեռվից հուղարկավորեցինք»:
«Միմյանցից վախենում ենք, որ հնարավոր է մեկից մյուսին փոխանցենք վարակը, դրա համար էլ թաքնվում ենք: Շուրջբոլորը դատարկ է, կարծես գյուղում ոչ ոք չի ապրում: Ես էլ այլևս չէի դիմանում տանը, դուրս եկա, որպեսզի մարդու ձայն լսեմ»:
Նրանք վախենում են, փակվել են տանը, բայց ոչ ոք չի պատրաստվում պատվաստվել: Չնայած մահացության և վարակվածների աճին, ոմանք կարծում են, որ Covid19 գոյություն չունի: Հարցվածների մեծ մասը պատվաստվելու փոխարեն, նշում են, որ բուժվել են միայն տանը մնալու և բարձր իմունիտետ ունենալու շնորհիվ: 79-ամյա Հովհաննես Ադամյանը վստահ է, որ իր նման հզոր մարդկանց կորոնավիրուսը ոչնչով վնասել չի կարող: Միակ հարցը, որը նրան անհանգստացնում է, գյուղում հիվանդանոցի պակասն է:
«Տարիքավոր մարդիկ ենք, գիշերվա կեսին եթե որևէ մեկը վատանա, ու՞ր կարող է գնալ: Ռուսաստանի ցանկացած տարածքում, անգամ այնտեղ, որտեղ բնակվում է 5 ընտանիք, գործում է հիվանդանոց, իսկ մեզ մոտ 5 գյուղեր միասին անգամ չունեն ընդհանուր հիվանդանոց: Պատվաստվում են միայն նրանք, ովքեր գնում են երկրից երկիր, իսկ մենք գյուղից դուրս չենք գալիս»,- ասում է Հովհաննես Ադամյանը:
68-ամյա բուժքույր` Լիդա Պողոսյանը տարիներ շարունակ առաջին օգնություն է ցուցաբերում գյուղացիներին: Թե քանիսն են վարակված, ներկայումս դժվար է ճշգրիտ պատասխան տալ գյուղում: Ենթադրվում է, որ վերջին մեկ ամսվա ընթացքում վարակված գյուղացիների թիվը տատանվում է 20 -ից 60 -ի սահմաններում: Կորոնավիրուսի նման ակտիվ տարածման հիմնական խնդիր բուժքույրը համարում է տեղեկատվության պակասը: Չնայած նա մասնագիտությամբ բժիշկ է, սակայն դեռ պատվաստման վերաբերյալ որոշում չի կայացրել:
«Պրոֆեսորներից մեկը կոչ է անում պատվաստվել, մյուսը ՝ դրա դեմ: Համացանցերում լսածից հետո ինչ կարող ենք անել, ինչ որոշել: Ոչ ոք չի գալիս, որ լավ բացատրի և հասկացնի: Օրինակ ես, բուժքույր եմ, ասում են, որ կլինիկաներում անձնակազմի պակաս կա: Անգամ չգիտեմ, թե պատվաստման դեպքում, որ դեղորայքն է լավագույնը: Մեր մասին հոգ չեն տանում, դրա համար ենք վախենում ու փակվել ենք՝ մեկուսացել: Միայն Աստծո հույսով ենք»,- ասում է Լիդա Պողոսյանը:Կորոնավիրուսով վարակվել և հեշտությամբ ապաքինվել էր անցած տարի՝ Սեպտեմբերին, մինչ Վրաստան վերադառնալը, պատվաստվել է «Սպուտնիկ Լայթով», քանի որ հակառակ դեպքում նա չէր կարող Ռուսաստանից վերադառնալ հայրենի գյուղ: Նատուի Նահապետյանը ոչ ոքի խորհուրդ չի տալիս պատվաստվել, թե ոչ, քանի որ կարծում է, թե սա բժիշկների գործն է: Նա նաեւ գիտի, որ Ծղալթբիլայում ոչ ոք չի պատվաստվելու, նրանից հետո, երբ իմացան, որ պատվաստման արդյունքում կար զոհ, «իսկ մահից վախենում են բոլորը»:
«Ես պատվաստվեցի, քանի որ երիտասարդ եմ, նրանք հասակավոր են, ունեն նաև ուղեկցող հիվանդություններ: Իսկ եթե չդիմանա՞ն, վախենում են և զարմանալի չէ, որ չեն ուզում պատվաստվել»,- նշում է Նատուի Նահապետյանը:
«Եթե պատվաստվեմ, կմահանամ... Ախալցիխեում մի կին պատվաստվեց և մահացավ: Չեմ ուզում հեռանալ կյանքից, 10 տարի առաջ խնդիր եմ ունեցել, ինձ չի կարելի պատվաստվել»,- ասում է 70-ամյա Թագուհի Պետրոսյանը:
Էթնիկ փոքրամասնությունների համայնքներում իշխանությունները կա՛մ տեղեկատվություն չեն տրամադրում Covid19- ի մասին, կա՛մ այն շատ ցածր մակարդակի է, ասում են Սամցխե-Ջավախքի հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները: Այդ պատճառով, օգոստոսին, 13 լրատվամիջոցներ ու հասարակական կազմակերպություններ, « Ժողովրդավար մեսխերի միության» նախաձեռնությամբ, Վրաստանում ապրող էթնիկ համայնքների համար, համապատասխան գերատեսչություններից պաշտոնապես պահանջել են ավելացնել հայերեն և ադրբեջաներեն լեզուներ, www.booking.moh.gov.ge պատվաստումների գրանցման հատուկ կայքում, ինչը կազմակերպության ղեկավարի խոսքով, մերժվել է առողջապահության նախարարության կողմից: Պատճառը «այս փուլում տեխնիկապես ավելին անել չենք կարողն» էր: Նաև նախարարությունից հայտարարել են, որ կան ընտանեկան բժիշկներ և ցանկության դեպքում նրանք կօգնեն փոքրամասնության համայնքի ներկայացուցիչներին գրանցվել հատուկ կայքում:
Հասարակական կազմակերպության՝ «Ժողովրդավար մեսխերի միության» տնօրեն՝ Գիորգի Անդղուլաձեն համարում է, որ պատճառն անիրատեսական է, քանի որ «բազմազգ կայք-էջի լավ օրինակ է Հանրային հեռարձակողի կայքը, որտեղ էթնիկ փոքրամասնությունները կարող են ստանալ ցանկալի տեղեկատվությունը իրենց համար հասկանալի լեզուներով»:
Քաղաքացիների համար լեզվական խոչընդոտը մեկ խնդիր է, սակայն, ըստ երրորդ հատվածի,մեկ այլ խնդիր է, թե որքան տարբեր է քաղաքային և գյուղական բնակավայրերում բնակվող բնակչության իրազեկվածության մակարդակը, հատկապես փոքրամասնություններով բնակեցված գյուղերում:
«Գյուղում այլ յուրահատկություն կա, քանի որ այնտեղ ապրող մարդիկ ստիպված են հոգ տանել անասունների մասին, զբաղվել անհրաժեշտ գյուղատնտեսական աշխատանքներով, ինչը էլ ավելի է դժվարացնում նրանց մեկուսացումը: Քանի որ գյուղական բնակչության մեծամասնությունը չգիտի պետական լեզուն ՝ տեղեկություններ են ստանում անհուսալի աղբյուրներից, դրան գումարվում է նաև այն փաստը, որ Սամցխե-Ջավախքի էթնիկ համայնքը որոշ կապեր ունի Ռուսաստանում ապրող հայրենակիցների հետ: Այդ պատճառով, այնտեղի մարդիկ կարծում են, որ ռուսական պատվաստանյութը ամենալավն է եւ պատվաստման դեպքում պետք է ընդունեն միայն ռուսական արտադրության պատվաստանյութը: Նրանց կարծիքը հաճախ որոշիչ է Վրաստանում ապրող նրանց ընտանիքի անդամների, կամ հարազատների համար»,-ասում է Գիորգի Անդղուլաձեն:
Ավելին, «Ժողովրդավար մեսխերի միության» ղեկավարն ասում է, որ լեզվի խոչընդոտի պատճառով, փոքրամասնություն կազմող համայնքի անդամները տեղեկություն չունեն, որ Կովիդ19 -ի պատվաստումն ու բուժումը ամբողջությամբ ֆինանսավորվում է պետության կողմից:
«Այս մարդկանց մի մասը չգիտեն անգամ այն, որ կորոնավիրուսի բուժման գործընթացն ու պատվաստումը անվճար է: Դրա համար էլ պահում են իրենց հիվանդությունն ու չգիտեն նաև, որ պետք է դիմեն ընտանեկան բժշկին: Լինում են դեպքեր, երբ վախենում են բարձրաձայնել, միայն այն պատճառով, որ խուսափեն ավելորդ ծախսերից»:
Օգոստոսին Վրաստանում համավարակից մահացել է 1588 մարդ:
Ծղալթբիլան գտնվում է Ախալցիխեից 15-կմ-ում, ծովի մակարդակից 1 300 մ բարձրության վրա: Աբաթխևը, Նաոխրեբը, Ծինուբանը և Ջուլղան Ծղալթբիլայի հարևան գյուղերն են: 2014 թվականի մարդահամարի տվյալների համաձայն ՝ բնակվում էր 833 մարդ: Բնակիչները Ծղալթբիլայում կորոնավիրուսի դեմ պայքարելու համար խնդրում են կառուցել հիվանդանոց, բայց ոչ ոք չի պատրաստվում պատվաստվել:
Նյութը պատրաստվել է Ինտերնյուսի և Ինտերնյուս Վրաստանի Internews Georgia աջակցությամբ ՝ «Աջակցություն որակյալ լրագրությանը Վրաստանում և իրազեկ հարևանություն» նախագծի շրջանակներում: