Գյուղատնտեսություն
Գործազրկություն ՌԴ-ում, ռուբլու անկումը Վրաստանում՝ գյուղացիների բողոքը
18.04.2022
Խնձորը կարտոֆիլի գնով, կիլոգրամի դիմաց փոխանակում - Ջավախքի գրեթե բոլոր գյուղերում նման իրավիճակի կհանդիպեք։ Շիդա Քարթլիից Ախալքալաքի Խուլգումո գյուղ եկող սպիտակ երթուղայինն այս անգամ դատարկում են տարբեր տեսակի խնձորներից և փոխարինում են կարտոֆիլով, կաղամբով, գազարով, ճակնդեղով ու պանիրով։
Մարդիկ հավաքվում են գյուղի մուտքի մոտ կանգնած սպիտակ «Ֆորդի» մոտ։ Ապրանքը կիլոգրամներով՝ թեկուզ առանց շահի փոխանակելը խուլգումոցիների համար «մեծ արտոնություն» է։ Գրիգոր Մանուկյանը վախենում է թանկ կյանքից։ Նրա նման, երկրում և աշխարհում տիրող իրավիճակը մտահոգում է Թերեզա Լազարյանին։
«Վրաստանում պատերազմ կարող է չլինել, բայց այն դեռ ազդում է։ Ամեն ինչի գինը կրկնապատկվել է, կյանքը դժվարացել է, մարդիկ այլեւս չգիտեն՝ ինչ անել։ Պարարտանյութի գինը կրկնապատկվել է, իսկ կարտոֆիլը նույն գինն ունի, ինչ նախորդ տարի։ Պատերազմից հետո շատերը կարծում էին, որ այլեւս չեն գնա Ռուսաստան։ Ամեն տեղ խնդիր կա, ռուբլին գին չունի, կարտոֆիլը գին չունի»,- ասում է 44-ամյա Գրիգորին։
«Ճանապարհ չունենք, մի մասը ջուր ունի, ոմանք էլ չունեն, խաղահրապարակ չունենք, կյանքը շատ է դժվարացել։ Անգամ հողատարածքներ ենք գրանցել, բայց մեծ մասը դեռ հաշվառված չեն, շատ թանկ արժե ու դրա համար։ Պարարտանյութի գինը կրկնապատկվել է. «Ուկրաինայի պատերազմն ամբողջությամբ փոխել է մեր կյանքը»,- ասաց Թերեզա Լազարյանը։
Սամցխե-Ջավախքի էթնիկ հայ բնակչությունը, տարեցտարի արտագաղթի մեջ լինելով, ընտանիքը պահում էր սեզոնային աշխատանքով՝ նույն Խոպանով։ Այս տարի նույնպես նրանք ավանդաբար նախատեսում էին փետրվարի վերջին գնալ Ռուսաստան, թեև Ռուսաստան-Ուկրաինա պատերազմը փոխեց նրանց ծրագրերը։ Սերգեյ Եփրիկյանն գյուղում խնամում է հարսներին ու թոռներին։ Նրա որդիները տարիներ շարունակ Ռուսաստանում են և իրենց ընտանիքը պահում են այնտեղ աշխատելով։
«Գիտեք Ռուսաստանում ինչպիսի դրություն է, մարդիկ այլեւս չեն գնում, շատ քչերը գնում են Եվրոպա, միայն նրանք, ովքեր կարող են։ Այսպես թե այնպես պատերազմն արդեն ազդել է ընտանիքիս վրա, երեխաներս Ռուսաստանում են ապրում։ Ինձ մի քիչ օգնեցին, հիմա նրանց համար էլ է կյանքը դժվարացել։ Այլևս չեն կարող օգնել, աշխատանք այլևս չկա։ Աշխատել են ու դեռ աշխատավարձ չեն ստացել։ Տղաներիցս մեկը վերադարձել է գյուղ, 4 տղա ունեմ, մեկը հիմա ինձ հետ է, 3-ը՝ Ռուսաստանում։ Հիմա ամեն տեղ տանջվում են»,-ասաց Սերգեյ Եփրիկյանը։
Սամվել Զամբարյանը նույնպես ապրում է Ախալքալաքի Խուլգումո գյուղում։ Սամվելը վեց տարի է՝ ընտանիքը պահում է խոպանից։ Ինչպես մնացածը, նա էլ գարնանից մինչև ուշ աշուն աշխատում է հարևան երկրում՝ տանը թողնելով կանանց ու փոքր երեխաներին։
«Դեկտեմբերի 24-ին ժամանեցի Ախալքալաք, ՌԴ-ում աշխատեցի վեց տարի։ Ընտանիքիս գումար էի ուղարկում, ապրում էինք, վարկն էի վճարում։ Արդեն պատերազմ է, ու անհնար է գնալ։ Աշխատանք այլևս չկա։ Շատ մարդիկ նորմալ աշխատել ու արտադրել են արտերկրում, հոգս չունեինք։ Գյուղում, իհարկե, դժվար է լինելու, քանի որ Ախալքալաքում կարտոֆիլից բացի ոչինչ չի վաճառվում։ Այնտեղ էլ Ռուսաստանում ամեն ինչ փակ է, աշխատանք չկա»,- ասաց Սամվել Զամբարյանը։
Խոպանում ստացած եկամուտից բացի, Ախալքալաքի Խուլգումո գյուղում քաղաքացիները գոյատևել են նաև հողագործությամբ։ Վառելիքի թանկության և ռուս-ուկրաինական պատերազմի հետևանքով տնտեսական վիճակի վատթարացման պատճառով նրանք չգիտեն՝ կկարողանա՞ն արդյոք ամբողջությամբ մշակել իրենց հողերը։ Սիրակ Լեւոնյանը երեխային դուրս էր բերում դպրոցից, նա չցանկացավ խոսել լրագրողների հետ, բայց, այնուամենայնիվ, ասում է, որ «ամեն ինչ Գորբաչովի մեղքով է».
«Ամեն ինչ թանկանում է, գյուղում միայն կարտոֆիլ կա, իսկ կարտոֆիլի գինը մնում է նույնը։ Ինչպե՞ս կարող ենք ապրել։ Շաքարավազը՝ 150 լարի, կարտոֆիլը՝ 80 թեթրի։ Որքա՞ն գումար պետք է տանք կարտոֆիլ աճեցնելու համար, եթե այսպես շարունակվի, հավանաբար ոչ ոք չի կարողանա ցանել։ Պարարտանյութի գինը տատանվում է 72-75 լարիի սահմաններում։ Մեկ հեկտար ունեմ, վարձակալել եմ, ուզում էի կարտոֆիլ տնկել, բայց ինչո՞վ։ Խորհրդային Միությունը կրկին պետք է լինի։ Գորբաչովն ամեն ինչ քանդեց ու մենք հիմա ոչինչ չենք կարող անել»,- ասում է Սիրակ Լեւոնյանը։
Խուլգումո գյուղը գտնվում է Ախալքալաքից երկու կիլոմետր հեռավորությանբ՝ ծովի մակարդակից 1670 մետր բարձրության վրա։ Թանկ ապրանքը, արժեզրկված ռուբլին, աճող գործազրկությունը, քանդված ճանապարհները, չգրանցված հողերը՝ սրանք այն խնդիրներից մի քանիսն են, որոնց մասին խոսում են տեղացիները։
«Ու՞մ դիմենք, որ ճանապարհ ու գործ ունենանք։ Նրանք մտածում են միայն իրենց մասին։ Եկան, ժողովրդին խաբեցին, փողով հաղթեցին ընտրություններում ու գնացին։ Մեր մասին ոչ ոք չի մտածում։ Մտածում են Պուտինի պես՝ եկան, փողով հաղթեցին ընտրություններում ու հինգ տարով գնացին»։
«Այս տարի մեզ ասֆալտ էին խոստացել, ամեն տեղ ասֆալտ կա ու բայց ոչ մեզ մոտ։ Սպասում ենք և հույս ունենք։ Մեզ ամեն տարի խոստանում են ու չեն անում»։Ախալքալաքի քաղաքապետարանը քաջատեղյակ է գյուղացիների խնդիրներից։ Խուլգումոյում տարիներ շարունակ չլուծված խնդիրը ճանապարհն է։ Ըստ տեղացիների՝ ճանապարհի վերանորոգման խոստումը միշտ էլ տրվում է ընտրություններից առաջ, սակայն ապարդյուն։ Ախալքալաքի փոխքաղաքապետ Թեմուր Մճեդլիձեն ասում է, որ Խուլգումոյի ճանապարհի ասֆալտապատումը տեղական ինքնակառավարման առաջնահերթությունն է, սակայն չգիտի՝ արդյոք դա հնարավոր կլինի այս տարի։
«Խուլգումոյի ճանապարհի համար ունենք պատրաստի նախագիծ, որն արժե 2 մլն 167 760 լարի։ Գումարն ակնկալում ենք տարածաշրջանային հիմնադրամից։ Եթե միջոցներ ունենանք, այս տարի կկատարվի, եթե ոչ՝ հաջորդ տարի հաստատ կանենք բազմամյա։ Այս տարի կկատարվի առաջին փուլը, երկրորդ տարին` երկրորդը։ Բայց ինչպես ասացի ձեզ, մենք ունենք պատրաստի նախագիծ, և սպասում ենք լրացուցիչ միջոցների»,- ասել է Ախալքալաքի փոխքաղաքապետ Թեմուր Մճեդլիձեն։
Խուլգումո գյուղը, ինչպես Ախալքալաքի մունիցիպալիտետի մյուս գյուղերը, համարվում է լեռնային գյուղ։ Ըստ 2014 թվականի մարդահամարի տվյալների, գյուղում բնակվում է 1004 մարդ։
Մարդիկ հավաքվում են գյուղի մուտքի մոտ կանգնած սպիտակ «Ֆորդի» մոտ։ Ապրանքը կիլոգրամներով՝ թեկուզ առանց շահի փոխանակելը խուլգումոցիների համար «մեծ արտոնություն» է։ Գրիգոր Մանուկյանը վախենում է թանկ կյանքից։ Նրա նման, երկրում և աշխարհում տիրող իրավիճակը մտահոգում է Թերեզա Լազարյանին։ «Վրաստանում պատերազմ կարող է չլինել, բայց այն դեռ ազդում է։ Ամեն ինչի գինը կրկնապատկվել է, կյանքը դժվարացել է, մարդիկ այլեւս չգիտեն՝ ինչ անել։ Պարարտանյութի գինը կրկնապատկվել է, իսկ կարտոֆիլը նույն գինն ունի, ինչ նախորդ տարի։ Պատերազմից հետո շատերը կարծում էին, որ այլեւս չեն գնա Ռուսաստան։ Ամեն տեղ խնդիր կա, ռուբլին գին չունի, կարտոֆիլը գին չունի»,- ասում է 44-ամյա Գրիգորին։
«Ճանապարհ չունենք, մի մասը ջուր ունի, ոմանք էլ չունեն, խաղահրապարակ չունենք, կյանքը շատ է դժվարացել։ Անգամ հողատարածքներ ենք գրանցել, բայց մեծ մասը դեռ հաշվառված չեն, շատ թանկ արժե ու դրա համար։ Պարարտանյութի գինը կրկնապատկվել է. «Ուկրաինայի պատերազմն ամբողջությամբ փոխել է մեր կյանքը»,- ասաց Թերեզա Լազարյանը։
Սամցխե-Ջավախքի էթնիկ հայ բնակչությունը, տարեցտարի արտագաղթի մեջ լինելով, ընտանիքը պահում էր սեզոնային աշխատանքով՝ նույն Խոպանով։ Այս տարի նույնպես նրանք ավանդաբար նախատեսում էին փետրվարի վերջին գնալ Ռուսաստան, թեև Ռուսաստան-Ուկրաինա պատերազմը փոխեց նրանց ծրագրերը։ Սերգեյ Եփրիկյանն գյուղում խնամում է հարսներին ու թոռներին։ Նրա որդիները տարիներ շարունակ Ռուսաստանում են և իրենց ընտանիքը պահում են այնտեղ աշխատելով։
«Գիտեք Ռուսաստանում ինչպիսի դրություն է, մարդիկ այլեւս չեն գնում, շատ քչերը գնում են Եվրոպա, միայն նրանք, ովքեր կարող են։ Այսպես թե այնպես պատերազմն արդեն ազդել է ընտանիքիս վրա, երեխաներս Ռուսաստանում են ապրում։ Ինձ մի քիչ օգնեցին, հիմա նրանց համար էլ է կյանքը դժվարացել։ Այլևս չեն կարող օգնել, աշխատանք այլևս չկա։ Աշխատել են ու դեռ աշխատավարձ չեն ստացել։ Տղաներիցս մեկը վերադարձել է գյուղ, 4 տղա ունեմ, մեկը հիմա ինձ հետ է, 3-ը՝ Ռուսաստանում։ Հիմա ամեն տեղ տանջվում են»,-ասաց Սերգեյ Եփրիկյանը։
Սամվել Զամբարյանը նույնպես ապրում է Ախալքալաքի Խուլգումո գյուղում։ Սամվելը վեց տարի է՝ ընտանիքը պահում է խոպանից։ Ինչպես մնացածը, նա էլ գարնանից մինչև ուշ աշուն աշխատում է հարևան երկրում՝ տանը թողնելով կանանց ու փոքր երեխաներին։
«Դեկտեմբերի 24-ին ժամանեցի Ախալքալաք, ՌԴ-ում աշխատեցի վեց տարի։ Ընտանիքիս գումար էի ուղարկում, ապրում էինք, վարկն էի վճարում։ Արդեն պատերազմ է, ու անհնար է գնալ։ Աշխատանք այլևս չկա։ Շատ մարդիկ նորմալ աշխատել ու արտադրել են արտերկրում, հոգս չունեինք։ Գյուղում, իհարկե, դժվար է լինելու, քանի որ Ախալքալաքում կարտոֆիլից բացի ոչինչ չի վաճառվում։ Այնտեղ էլ Ռուսաստանում ամեն ինչ փակ է, աշխատանք չկա»,- ասաց Սամվել Զամբարյանը։
Խոպանում ստացած եկամուտից բացի, Ախալքալաքի Խուլգումո գյուղում քաղաքացիները գոյատևել են նաև հողագործությամբ։ Վառելիքի թանկության և ռուս-ուկրաինական պատերազմի հետևանքով տնտեսական վիճակի վատթարացման պատճառով նրանք չգիտեն՝ կկարողանա՞ն արդյոք ամբողջությամբ մշակել իրենց հողերը։ Սիրակ Լեւոնյանը երեխային դուրս էր բերում դպրոցից, նա չցանկացավ խոսել լրագրողների հետ, բայց, այնուամենայնիվ, ասում է, որ «ամեն ինչ Գորբաչովի մեղքով է».
«Ամեն ինչ թանկանում է, գյուղում միայն կարտոֆիլ կա, իսկ կարտոֆիլի գինը մնում է նույնը։ Ինչպե՞ս կարող ենք ապրել։ Շաքարավազը՝ 150 լարի, կարտոֆիլը՝ 80 թեթրի։ Որքա՞ն գումար պետք է տանք կարտոֆիլ աճեցնելու համար, եթե այսպես շարունակվի, հավանաբար ոչ ոք չի կարողանա ցանել։ Պարարտանյութի գինը տատանվում է 72-75 լարիի սահմաններում։ Մեկ հեկտար ունեմ, վարձակալել եմ, ուզում էի կարտոֆիլ տնկել, բայց ինչո՞վ։ Խորհրդային Միությունը կրկին պետք է լինի։ Գորբաչովն ամեն ինչ քանդեց ու մենք հիմա ոչինչ չենք կարող անել»,- ասում է Սիրակ Լեւոնյանը։
Խուլգումո գյուղը գտնվում է Ախալքալաքից երկու կիլոմետր հեռավորությանբ՝ ծովի մակարդակից 1670 մետր բարձրության վրա։ Թանկ ապրանքը, արժեզրկված ռուբլին, աճող գործազրկությունը, քանդված ճանապարհները, չգրանցված հողերը՝ սրանք այն խնդիրներից մի քանիսն են, որոնց մասին խոսում են տեղացիները։
«Ու՞մ դիմենք, որ ճանապարհ ու գործ ունենանք։ Նրանք մտածում են միայն իրենց մասին։ Եկան, ժողովրդին խաբեցին, փողով հաղթեցին ընտրություններում ու գնացին։ Մեր մասին ոչ ոք չի մտածում։ Մտածում են Պուտինի պես՝ եկան, փողով հաղթեցին ընտրություններում ու հինգ տարով գնացին»։
«Այս տարի մեզ ասֆալտ էին խոստացել, ամեն տեղ ասֆալտ կա ու բայց ոչ մեզ մոտ։ Սպասում ենք և հույս ունենք։ Մեզ ամեն տարի խոստանում են ու չեն անում»։Ախալքալաքի քաղաքապետարանը քաջատեղյակ է գյուղացիների խնդիրներից։ Խուլգումոյում տարիներ շարունակ չլուծված խնդիրը ճանապարհն է։ Ըստ տեղացիների՝ ճանապարհի վերանորոգման խոստումը միշտ էլ տրվում է ընտրություններից առաջ, սակայն ապարդյուն։ Ախալքալաքի փոխքաղաքապետ Թեմուր Մճեդլիձեն ասում է, որ Խուլգումոյի ճանապարհի ասֆալտապատումը տեղական ինքնակառավարման առաջնահերթությունն է, սակայն չգիտի՝ արդյոք դա հնարավոր կլինի այս տարի։
«Խուլգումոյի ճանապարհի համար ունենք պատրաստի նախագիծ, որն արժե 2 մլն 167 760 լարի։ Գումարն ակնկալում ենք տարածաշրջանային հիմնադրամից։ Եթե միջոցներ ունենանք, այս տարի կկատարվի, եթե ոչ՝ հաջորդ տարի հաստատ կանենք բազմամյա։ Այս տարի կկատարվի առաջին փուլը, երկրորդ տարին` երկրորդը։ Բայց ինչպես ասացի ձեզ, մենք ունենք պատրաստի նախագիծ, և սպասում ենք լրացուցիչ միջոցների»,- ասել է Ախալքալաքի փոխքաղաքապետ Թեմուր Մճեդլիձեն։
Խուլգումո գյուղը, ինչպես Ախալքալաքի մունիցիպալիտետի մյուս գյուղերը, համարվում է լեռնային գյուղ։ Ըստ 2014 թվականի մարդահամարի տվյալների, գյուղում բնակվում է 1004 մարդ։