Ծանր աշխատանք կրթության փոխարեն` ընտանեկան բեռ կրող անչափահասներ
31.03.2021
«Իմ դպրոցում գիտեմ տղայի, ով լավ ունակություններ ունի դպրոցում, բայց ֆիզիկական աշխատանքը նրան խանգարում է սովորել և ստիպված է բացակայել շատ անգամ: Առցանց դասընթացներին ընդհանրապես չի մասնակցում, կարող եմ ասել, որ չի կարող համատեղել կրթությունն ու աշխատանքը: Այս պայմաններում ուսումն ավելի հարկավոր է, հան աշխատանքը»,- անչափահասը Սամցխե-Ջավախքից:
Սա հատված է ՄԱԿ-ի Մանկական հիմնադրամի աջակցությամբ պատրաստված հատուկ «Երեխաների աշխատանքը նոր կորոնավիրուսային համաճարակում և դրա սահմաններից դուրս» զեկույցից:
Հարցումն անցկացվել է չորս տարածաշրջաններում ՝ Սամցխե-Ջավախք, Աջարիա, Գուրիա և Կախեթի: Զեկույցի համաձայն, հետազոտությունը բացահայտեց օրենսդրական բացերն ու երկրում առկա խնդիրները.
«Աշխատանքն ինձ համար կենսական նշանակություն ուներ, մենք ընտանիքում դժվար ժամանակներ ունեինք: Իմ աշխատավարձը հոգում էր ընտանիքի ծախսերը: Ես աշակերտ եմ, առավոտյան դպրոց էի գնում, որքան ուշ լինեի աշխատանքի վայրում, այդքան ուշ կհեռանայի աշխատանքից: Պարտավոր էի օրական աշխատել 8 ժամ»:
Գործատուն նրա հետ պայմանագիր չի կնքել: Ոչ էլ նրա տարիքն էր որևէ խոչընդոտի պատճառ: Աշխատավարձը՝ 170 լարի, ինչը կազմում էր օրական մոտ 5,65 լարի: Նա հանգստյան օր չուներ, եթե որոշեր հանգստյան օր վերցնել, այդ օրվա գումարը կհանվեր աշխատավարձից:
«Ես իրավունք չունեի ընդմիջում կատարելու, կարող էի միայն երկու րոպեով գնալ մոտակա խանութ, ինչպես նաև իրավունք չունեի հեռախոս օգտագործել»:
Ինչպես մյուս աշխատակիցները, նա նույնպես աշխատում էր լրիվ դրույքով: Ասում է, որ բացի իր գործից, եղել է նաեւ հավաքարար: Օրվա վերջում օբյեկտի մաքրման աշխատանքները նրա պարտականությունն էր: Օրենքում նրա գործատուի համար խոչընդոտ չի համարվել այն հատվածը, որի համաձայն անչափահասի աշխատանքային իրավունքները ոտնահարելու համար գործատուն կտուգանվի մինչև 4000 լարիով:
«Մեկ տարի աշխատում էի այս բարդ ռեժիմով, աշխատանքից հեռացա, քանի որ դպրոցից շատ հետ էի մնացել: Փաստորեն, անհնար էր սովորել և միաժամանակ աշխատել»:
Դեռահասը երկրորդ աշխատանքը գտավ 16 տարեկանում: Տարիքն այս անգամ էլ չխանգարեց: Նա ասում է, որ աշխատավարձն ու պայմանները շատ ավելի լավն էին: Նա աշխատում էր շաբաթը վեց օր, օրական 6 ժամ և իր գործատուի հետ պայմանավորվել էր ստանալ 300 լարի աշխատավարձ, եթե լավ առևտուր էր անում, հավելավճար էր ստանում:
Նա փոքր հաստատության վաճառողուհի էր, բայց նրա պարտականությունների մեջ էին մտնում առևտուրը, գումար տալ-առնելու աշխատանքը, հաշիվը և ամփոփումը: Չորս ամիս աշխատելուց հետո ՝ համաճարակի պատճառով առևտրի կենտրոնը դադարեցրեց իր գործունեությունը, և Նինոն մնաց առանց եկամտի, չնայած ասում է, որ այժմ ավելի շատ ժամանակ ունի սովորելու համար:
«Գարնանը ես պատրաստվում եմ նորից աշխատել, քանի որ համալսարան եմ ընդունվելու և իմ աշխատավարձն այս չորս ամիսների ընթացքում ծախսվել է գրքերի և պարապունքերի վրա: Կարծում եմ, որ ինչ-որ կերպ կարող եմ համատեղել ուսումը և աշխատանքը»:
Համաճարակային պայմաններում, աղքատության մեջ ապրող երեխաներ ունեցող ընտանիքների կարիքների բավարարումը դառնում է ավելի խնդրահարույց, այդպիսով մեծացնելով երեխաների աշխատանքի ռիսկերը, ասված է Հանրային պաշտպանի գրասենյակի կողմից պատրաստված ուսումնասիրությունում: Օմբունդսմենը գրում է, որ ծանր աշխատանքային ձևերը երեխայի ֆիզիկական և հոգեկան ուժասպառության պատճառ են դառնում, այդ պատճառով նրանք չեն կարողանում պատշաճ կերպով կենտրոնանալ ուսուցման գործընթացի վրա և արդյունավետ ներգրավվել ուսման գործընթացում նույնիսկ դպրոց վերադառնալուց հետո:
«Երեխայի աշխատանքը վերացնելու ուղղությամբ, երկրում առկա միջոցները արդյունավետ չեն: Չեն կարող ժամանակին հայտնաբերել դեպքերը: Չնայած խնդրի սրությանը, պատասխանատու մարմինները դեռ չեն մշակել դեպքերին արձագանքելու, կանխարգելման և ռիսկերի գնահատման համապատասխան մեխանիզմներ: Միևնույն ժամանակ, հետազոտությունը հստակ ցույց է տվել մանկական աշխատանքի վերաբերյալ, գործող ազգային օրենսդրության և նորմերի միջազգային չափանիշներին հետևելու անհրաժեշտությունը»,- ասում է հանրային պաշտպան՝ Նինո Լոմջարիան:
Աշակերտուհին, որին պայմանականորեն կանվանենք Աննա, 15 տարեկան էր, երբ սկսեց աշխատել: Առևտրի կենտրոնում խորհրդատուի թափուր աշխատատեղի մասին տեղեկացել է ընկերոջից:
Հարցազրույցի ժամանակ գործատուն խաբել է տարիքը ՝ ասելով, որ 16 տարեկան է, վախենալով, որ հաստատության սեփականատերը նրան կմերժեր: Ավելի ուշ հասկացավ, որ սխալվում է: Գործատուն հաջորդ օրը նրան աշխատանքի է կանչել:
«Կան օրեր, երբ նոր հագուստ ենք ստանում, պետք է միևնույն ժամանակ մաքրենք տարածքն ու սպասարկենք հաճախորդներին: Այյսպիսի օրերին մեռած եմ: Մեզ թույլ չեն տալիս հանգստանալ, երբ հաճախորդ ունենք, սպասարկում ենք, բաց թողնում և կրկին դասավորում օբյեկտը»:
Գործատուն Անայի հետ պայմանագիր չի կնքել: Այսպիսով, այն փաստը, որ նա աշխատանքի է ընդունում դպրոցականին, նրան այդքան էլ չէր անհանգստացնում: Անչափահասը աշխատում էր նույն մեծահասակների դրույքով: Նա օրեկան աշխատում էր ութ ժամ և ստանում էր 10 լարի, ինչը ամսական կազմում էր մինչև 300 լարի: Նա ուներ մեկ հանգստյան օր:
«Օրվա ընթացքում ընդհանրապես չեմ հանգստանում, միայն ուտելու ժամանակ կարող եմ հանգստանալ: Այդ ժամանակ էլ, որքան հնարավոր է արագ պետք է ուտեմ: Երբ սուրճ եմ խմում և հաճախորդ է գալիս, պետք է նրան սպասարկեմ և միայն նրա դուրս գալուց հետո խմեմ»:
Այս ռեժիմում սովորելը դժվար էր Անայի համար: Աշակերտը բացակայում էր դպրոցական գրաֆիկից, ուստի նա որոշեց թողնել աշխատանքը: Աշխատավայրում երիտասարդների պաշտպանության մասին ԵՄ հրահանգը մանրամասն ուղեցույց է տալիս մանկական աշխատանքային ժամերի կարգավորման վերաբերյալ: Եթե երեխան դպրոցական է և աշխատում է դպրոցական ժամերից դուրս, ապա աշխատանքային ժամերը չպետք է գերազանցեն օրական 2-ը և շաբաթական 12 ժամը: Այն ժամանակահատվածում, երբ դպրոցը չի գործում, երեխայի աշխատանքային ժամերը կարող են ավելացվել մինչև օրական առավելագույնը 7 և շաբաթական մինչև 35 ժամ:
Բացի Նինոյից և Աննայից, Ախալցիխեում կան այլ անչափահասներ, ովքեր աշխատում են, իսկ նրանց գործատուն խախտում է Աշխատանքային օրենսգիրքը: Վրաստանում սակավաթիվ են անչափահասների աշխատանքի ազգային հետազոտությունները և վիճակագրական տեղեկությունները: Վիճակագրության ազգային գրասենյակի 2015 թվականի զեկույցի համաձայն, մանկական աշխատանքի մեջ ներգրավված մարդկանց թիվը կազմում էր 5-ից 17 տարեկան բնակչության 4,2% -ը: Խոսքը 24400 երեխաների մասին է, ում առօրյա գործունեությունը շատ դեպքերում վնասում է նրանց առողջությանը, սոցիալական զարգացմանը և ուսմանը:
Համաձայն Վրաստանի աշխատանքային օրենսգրքի ՝ 16 տարեկանից քաղաքացին ի վիճակի է աշխատել: Մինչև 16 տարեկան դեռահասները կարող են աշխատանքի տեղավորվել միայն ծնողի / խնամակալի համաձայնության դեպքում, և աշխատանքը չի խոչընդոտում բարոյական, ֆիզիկական և մտավոր զարգացմանը և չի սահմանափակում կրթության հնարավորությունը: Աշխատանքը չպետք է լինի ծանր և վնասակար առողջության համար: 14-16 տարեկան անչափահասի ծանրաբեռնվածությունը չպետք է գերազանցի շաբաթը 24 ժամ, իսկ 16-18 տարեկան անձի ծանրաբեռնվածությունը `36 ժամ:
Աշխատանքային օրենսգիրքը նաև հաշվի է առնում մինչև 14 տարեկան անչափահասների զբաղվածությունը, ինչը օրինական է, եթե անչափահասն աշխատում է սպորտի, արվեստի և մշակույթի կամ գովազդի ոլորտում:
«Վրաստանը միանում է «Երեխայի իրավունքների մասին» կոնվենցիային և միջազգային այլ կարևոր փաստաթղթերին ՝ դրանով իսկ պարտավորեցնելով պաշտպանել երեխաներին վտանգավոր աշխատանքից: Երեխայի իրավունքների վրացական օրենսգիրքը, որն ուժի մեջ է մտել մի քանի ամիս առաջ, նախատեսում է երեխաների պաշտպանությունն աշխատանքի վնասակար ձևերից», -հայտարարում է Ղասան Խալիլը, ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի Երեխաների հիմնադրամի ներկայացուցիչը Վրաստանում ` ուսումնասիրության արդյունքները ներկայացնելու ժամանակ:
Հետազոտության համաձայն, Սամցխե-Ջավախքում ակնհայտ են երեխաների աշխատանքի ծանր ձևերը, ներառյալ սեզոնային և դպրոցական ժամանակահատվածում:
«Սեզոնային, կարտոֆիլահավաքին են մասնակցում: Այդ ժամանակ դասավորում են մեքենաների վրա, հետո իջեցնում, հետո տարբերում լավը վատից: Սա ընթանում է մոտավորապես 2-3 ամիս »,-հայտարարում է Սամցխե-Ջավախքի ուսուցիչներից մեկը:
Մեկ այլ ուսուցիչ հիշում է. «Երբ երեխաները գնում են հողամաս, նրանք շատ շուտ են հասնում այնտեղ, ժամը 7-ին: Ամեն անգամ, երբ ես դպրոց եմ գնում, տեսնում եմ, որ ճանապարհի վրա, նրանք աշխատում են: Ես ավարտում եմ երեկոյան, ժամը 7-ին ՝ Տուն գալուց կրկին տեսնում եմ նրանց նույն տեղում: Նրանք կարող են ամբողջ օրը այնտեղ լինել, դպրոցում էլ բացակայում են»:
Հանրային պաշտպանի ներկայացուցիչները Սամցխե-Ջավախեթիում հանդիպեցին բավականին բարդ պատկերի: Անչափահասների զբաղվածության մասին խոսում են նաև նրանց հասակակիցները:
«Մայրը թույլ չտվեց իր անչափահաս երեխային մասնակցել վերջին զանգի միջոցառմանը, ինչպես նաև նա բաց թողեց ավարտական քննությունը: Նրան ուղարկեցին Ռուսաստան աշխատելու: Ես չգիտեմ, թե կոնկրետ ինչ աշխատանք է կատարում այս երեխան: Ընտանիքը սոցիալապես անապահով էր»:
Աշխատանքային միգրացիան ամենակարևոր մարտահրավերներից մեկն է երեխաների իրավունքների իրացման առումով: Ըստ ուսումնասիրության ՝ երեխաների աշխատանքային միգրացիան գործնականում հայտնաբերվում է ինչպես սեզոնային, այնպես էլ կարճաժամկետ և երկարաժամկետ հեռանկարում:
Արտերկրում աշխատանքային միգրացիայի դեպքերի դիտարկման և արձագանքման պետական մեխանիզմն անարդյունավետ է: Պետական դպրոցները չեն կարողանում պատշաճ արձագանքել: Ուսուցիչները հաճախ չեն հայտնում երեխաների դպրոցը բացակայելու դեպքերի մասին, ուստի հնարավոր չէ ժամանակին հայտնաբերել և գրանցել նմանատիպ փաստերը:
«Այստեղ, Ախալքալաքում կան նման դեպքեր, հիմնականում ուղարկում են Ռուսաստան կամ Երևան: Հիմա խոչընդոտներ կան և չեն կարող հատել սահմանը: Չգիտեմ անչափահասներ կան, թե ոչ, բայց գիտեմ, որ նրանք պարբերաբար գնում են Ռուսաստան, քանի որ արտագնա աշխատանքը նրանց եկամուտի հիմնական աղբյուրն է»,- ոմբունդսմենի մոտ ասել է Սամցխե-Ջավախքի տեղական ինքնակառավարման ներկայացուցիչը:
Վրաստանի հանրային պաշտպանի ուսումնասիրության համաձայն ՝ երեխաների աշխատանքի պատճառով, դպրոցը թողնելու կամ բացակայելու դեպքերը հաճախակի են, իսկ կրթության մատչելիությունը չսահմանափակելու համար դպրոցների մեխանիզմը բավականին սուղ է:
Օմբուդսմենը ուսումնասիրել և հրապարակել է, այժմ պետությունը պետք է ձեռնարկի արդյունավետ քայլեր `թերությունները վերացնելու համար:
Հրապարակվել է Վրաստանի Բաց հասարակության հիմնադրամների և Վրացական ռազմավարության ու զարգացման կենտրոնի (GCSD) ֆինանսական աջակցությամբ:Հեղինակի / հեղինակների կողմից տեղեկատվական նյութում հայտնված կարծիքը չի կարող արտացոլել հիմնադրամի և կենտրոնի դիրքորոշումը: Ըստ այդմ, «Բաց հասարակության հիմնադրամը» և «Վրացական ռազմավարության և զարգացման կենտրոնը» պատասխանատու չեն նյութի բովանդակության համար:
Սա հատված է ՄԱԿ-ի Մանկական հիմնադրամի աջակցությամբ պատրաստված հատուկ «Երեխաների աշխատանքը նոր կորոնավիրուսային համաճարակում և դրա սահմաններից դուրս» զեկույցից:
Հարցումն անցկացվել է չորս տարածաշրջաններում ՝ Սամցխե-Ջավախք, Աջարիա, Գուրիա և Կախեթի: Զեկույցի համաձայն, հետազոտությունը բացահայտեց օրենսդրական բացերն ու երկրում առկա խնդիրները.
- Տարածաշրջաններում հատկապես տարածված է անչափահասների ներգրավումը տնային տնտեսություններում և սեզոնային աշխատանքներում,
- Հաճախակի է անչափահասների աշխատանքային միգրացիան, այդ թվում ՝ արտերկիր, որտեղ երեխաները կատարում են ծանր աշխատանք, ցածր ցածր աշխատավարձային պայմաններում,
- Աշխատանքի մեջ ներգրավվածության պատճառով սովորական է, որ երեխաները թողնում են դպրոցը և համակարգված բացակայում: Որոշ դեպքերում դպրոցները չեն արձանագրում ուսանողների բացակայության փաստերն ու պատճառները, ինչը էապես խոչընդոտում է երեխաների աշխատանքի բոլոր դեպքերի բացահայտմանը և դրանց պատշաճ արձագանքմանը,
- Երեխայի աշխատանքային իրավունքների վերաբերյալ հասարակության իրազեկվածության ցածր մակարդակը և աշխատանքի վնասակար ձևերից պաշտպանելը,
- Փողոցներում երեխաների աշխատանքի վերացման վրա կենտրոնացած ռեսուրսների և անձնակազմի պակասի պատճառով հնարավոր չէ ժամանակին կանխել պատահարները և պատշաճ կերպով որոշել փողոցներում ապրող և աշխատող երեխաների կարիքները:
«Աշխատանքն ինձ համար կենսական նշանակություն ուներ, մենք ընտանիքում դժվար ժամանակներ ունեինք: Իմ աշխատավարձը հոգում էր ընտանիքի ծախսերը: Ես աշակերտ եմ, առավոտյան դպրոց էի գնում, որքան ուշ լինեի աշխատանքի վայրում, այդքան ուշ կհեռանայի աշխատանքից: Պարտավոր էի օրական աշխատել 8 ժամ»:
Գործատուն նրա հետ պայմանագիր չի կնքել: Ոչ էլ նրա տարիքն էր որևէ խոչընդոտի պատճառ: Աշխատավարձը՝ 170 լարի, ինչը կազմում էր օրական մոտ 5,65 լարի: Նա հանգստյան օր չուներ, եթե որոշեր հանգստյան օր վերցնել, այդ օրվա գումարը կհանվեր աշխատավարձից:
«Ես իրավունք չունեի ընդմիջում կատարելու, կարող էի միայն երկու րոպեով գնալ մոտակա խանութ, ինչպես նաև իրավունք չունեի հեռախոս օգտագործել»:
Ինչպես մյուս աշխատակիցները, նա նույնպես աշխատում էր լրիվ դրույքով: Ասում է, որ բացի իր գործից, եղել է նաեւ հավաքարար: Օրվա վերջում օբյեկտի մաքրման աշխատանքները նրա պարտականությունն էր: Օրենքում նրա գործատուի համար խոչընդոտ չի համարվել այն հատվածը, որի համաձայն անչափահասի աշխատանքային իրավունքները ոտնահարելու համար գործատուն կտուգանվի մինչև 4000 լարիով:
«Մեկ տարի աշխատում էի այս բարդ ռեժիմով, աշխատանքից հեռացա, քանի որ դպրոցից շատ հետ էի մնացել: Փաստորեն, անհնար էր սովորել և միաժամանակ աշխատել»:
Դեռահասը երկրորդ աշխատանքը գտավ 16 տարեկանում: Տարիքն այս անգամ էլ չխանգարեց: Նա ասում է, որ աշխատավարձն ու պայմանները շատ ավելի լավն էին: Նա աշխատում էր շաբաթը վեց օր, օրական 6 ժամ և իր գործատուի հետ պայմանավորվել էր ստանալ 300 լարի աշխատավարձ, եթե լավ առևտուր էր անում, հավելավճար էր ստանում:
Նա փոքր հաստատության վաճառողուհի էր, բայց նրա պարտականությունների մեջ էին մտնում առևտուրը, գումար տալ-առնելու աշխատանքը, հաշիվը և ամփոփումը: Չորս ամիս աշխատելուց հետո ՝ համաճարակի պատճառով առևտրի կենտրոնը դադարեցրեց իր գործունեությունը, և Նինոն մնաց առանց եկամտի, չնայած ասում է, որ այժմ ավելի շատ ժամանակ ունի սովորելու համար:
«Գարնանը ես պատրաստվում եմ նորից աշխատել, քանի որ համալսարան եմ ընդունվելու և իմ աշխատավարձն այս չորս ամիսների ընթացքում ծախսվել է գրքերի և պարապունքերի վրա: Կարծում եմ, որ ինչ-որ կերպ կարող եմ համատեղել ուսումը և աշխատանքը»:
Համաճարակային պայմաններում, աղքատության մեջ ապրող երեխաներ ունեցող ընտանիքների կարիքների բավարարումը դառնում է ավելի խնդրահարույց, այդպիսով մեծացնելով երեխաների աշխատանքի ռիսկերը, ասված է Հանրային պաշտպանի գրասենյակի կողմից պատրաստված ուսումնասիրությունում: Օմբունդսմենը գրում է, որ ծանր աշխատանքային ձևերը երեխայի ֆիզիկական և հոգեկան ուժասպառության պատճառ են դառնում, այդ պատճառով նրանք չեն կարողանում պատշաճ կերպով կենտրոնանալ ուսուցման գործընթացի վրա և արդյունավետ ներգրավվել ուսման գործընթացում նույնիսկ դպրոց վերադառնալուց հետո:
«Երեխայի աշխատանքը վերացնելու ուղղությամբ, երկրում առկա միջոցները արդյունավետ չեն: Չեն կարող ժամանակին հայտնաբերել դեպքերը: Չնայած խնդրի սրությանը, պատասխանատու մարմինները դեռ չեն մշակել դեպքերին արձագանքելու, կանխարգելման և ռիսկերի գնահատման համապատասխան մեխանիզմներ: Միևնույն ժամանակ, հետազոտությունը հստակ ցույց է տվել մանկական աշխատանքի վերաբերյալ, գործող ազգային օրենսդրության և նորմերի միջազգային չափանիշներին հետևելու անհրաժեշտությունը»,- ասում է հանրային պաշտպան՝ Նինո Լոմջարիան:
Աշակերտուհին, որին պայմանականորեն կանվանենք Աննա, 15 տարեկան էր, երբ սկսեց աշխատել: Առևտրի կենտրոնում խորհրդատուի թափուր աշխատատեղի մասին տեղեկացել է ընկերոջից:
Հարցազրույցի ժամանակ գործատուն խաբել է տարիքը ՝ ասելով, որ 16 տարեկան է, վախենալով, որ հաստատության սեփականատերը նրան կմերժեր: Ավելի ուշ հասկացավ, որ սխալվում է: Գործատուն հաջորդ օրը նրան աշխատանքի է կանչել:
«Կան օրեր, երբ նոր հագուստ ենք ստանում, պետք է միևնույն ժամանակ մաքրենք տարածքն ու սպասարկենք հաճախորդներին: Այյսպիսի օրերին մեռած եմ: Մեզ թույլ չեն տալիս հանգստանալ, երբ հաճախորդ ունենք, սպասարկում ենք, բաց թողնում և կրկին դասավորում օբյեկտը»:
Գործատուն Անայի հետ պայմանագիր չի կնքել: Այսպիսով, այն փաստը, որ նա աշխատանքի է ընդունում դպրոցականին, նրան այդքան էլ չէր անհանգստացնում: Անչափահասը աշխատում էր նույն մեծահասակների դրույքով: Նա օրեկան աշխատում էր ութ ժամ և ստանում էր 10 լարի, ինչը ամսական կազմում էր մինչև 300 լարի: Նա ուներ մեկ հանգստյան օր:
«Օրվա ընթացքում ընդհանրապես չեմ հանգստանում, միայն ուտելու ժամանակ կարող եմ հանգստանալ: Այդ ժամանակ էլ, որքան հնարավոր է արագ պետք է ուտեմ: Երբ սուրճ եմ խմում և հաճախորդ է գալիս, պետք է նրան սպասարկեմ և միայն նրա դուրս գալուց հետո խմեմ»:
Այս ռեժիմում սովորելը դժվար էր Անայի համար: Աշակերտը բացակայում էր դպրոցական գրաֆիկից, ուստի նա որոշեց թողնել աշխատանքը: Աշխատավայրում երիտասարդների պաշտպանության մասին ԵՄ հրահանգը մանրամասն ուղեցույց է տալիս մանկական աշխատանքային ժամերի կարգավորման վերաբերյալ: Եթե երեխան դպրոցական է և աշխատում է դպրոցական ժամերից դուրս, ապա աշխատանքային ժամերը չպետք է գերազանցեն օրական 2-ը և շաբաթական 12 ժամը: Այն ժամանակահատվածում, երբ դպրոցը չի գործում, երեխայի աշխատանքային ժամերը կարող են ավելացվել մինչև օրական առավելագույնը 7 և շաբաթական մինչև 35 ժամ:
Բացի Նինոյից և Աննայից, Ախալցիխեում կան այլ անչափահասներ, ովքեր աշխատում են, իսկ նրանց գործատուն խախտում է Աշխատանքային օրենսգիրքը: Վրաստանում սակավաթիվ են անչափահասների աշխատանքի ազգային հետազոտությունները և վիճակագրական տեղեկությունները: Վիճակագրության ազգային գրասենյակի 2015 թվականի զեկույցի համաձայն, մանկական աշխատանքի մեջ ներգրավված մարդկանց թիվը կազմում էր 5-ից 17 տարեկան բնակչության 4,2% -ը: Խոսքը 24400 երեխաների մասին է, ում առօրյա գործունեությունը շատ դեպքերում վնասում է նրանց առողջությանը, սոցիալական զարգացմանը և ուսմանը:
Համաձայն Վրաստանի աշխատանքային օրենսգրքի ՝ 16 տարեկանից քաղաքացին ի վիճակի է աշխատել: Մինչև 16 տարեկան դեռահասները կարող են աշխատանքի տեղավորվել միայն ծնողի / խնամակալի համաձայնության դեպքում, և աշխատանքը չի խոչընդոտում բարոյական, ֆիզիկական և մտավոր զարգացմանը և չի սահմանափակում կրթության հնարավորությունը: Աշխատանքը չպետք է լինի ծանր և վնասակար առողջության համար: 14-16 տարեկան անչափահասի ծանրաբեռնվածությունը չպետք է գերազանցի շաբաթը 24 ժամ, իսկ 16-18 տարեկան անձի ծանրաբեռնվածությունը `36 ժամ:
Աշխատանքային օրենսգիրքը նաև հաշվի է առնում մինչև 14 տարեկան անչափահասների զբաղվածությունը, ինչը օրինական է, եթե անչափահասն աշխատում է սպորտի, արվեստի և մշակույթի կամ գովազդի ոլորտում:
«Վրաստանը միանում է «Երեխայի իրավունքների մասին» կոնվենցիային և միջազգային այլ կարևոր փաստաթղթերին ՝ դրանով իսկ պարտավորեցնելով պաշտպանել երեխաներին վտանգավոր աշխատանքից: Երեխայի իրավունքների վրացական օրենսգիրքը, որն ուժի մեջ է մտել մի քանի ամիս առաջ, նախատեսում է երեխաների պաշտպանությունն աշխատանքի վնասակար ձևերից», -հայտարարում է Ղասան Խալիլը, ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի Երեխաների հիմնադրամի ներկայացուցիչը Վրաստանում ` ուսումնասիրության արդյունքները ներկայացնելու ժամանակ:
Հետազոտության համաձայն, Սամցխե-Ջավախքում ակնհայտ են երեխաների աշխատանքի ծանր ձևերը, ներառյալ սեզոնային և դպրոցական ժամանակահատվածում:
«Սեզոնային, կարտոֆիլահավաքին են մասնակցում: Այդ ժամանակ դասավորում են մեքենաների վրա, հետո իջեցնում, հետո տարբերում լավը վատից: Սա ընթանում է մոտավորապես 2-3 ամիս »,-հայտարարում է Սամցխե-Ջավախքի ուսուցիչներից մեկը:
Մեկ այլ ուսուցիչ հիշում է. «Երբ երեխաները գնում են հողամաս, նրանք շատ շուտ են հասնում այնտեղ, ժամը 7-ին: Ամեն անգամ, երբ ես դպրոց եմ գնում, տեսնում եմ, որ ճանապարհի վրա, նրանք աշխատում են: Ես ավարտում եմ երեկոյան, ժամը 7-ին ՝ Տուն գալուց կրկին տեսնում եմ նրանց նույն տեղում: Նրանք կարող են ամբողջ օրը այնտեղ լինել, դպրոցում էլ բացակայում են»:
Հանրային պաշտպանի ներկայացուցիչները Սամցխե-Ջավախեթիում հանդիպեցին բավականին բարդ պատկերի: Անչափահասների զբաղվածության մասին խոսում են նաև նրանց հասակակիցները:
«Մայրը թույլ չտվեց իր անչափահաս երեխային մասնակցել վերջին զանգի միջոցառմանը, ինչպես նաև նա բաց թողեց ավարտական քննությունը: Նրան ուղարկեցին Ռուսաստան աշխատելու: Ես չգիտեմ, թե կոնկրետ ինչ աշխատանք է կատարում այս երեխան: Ընտանիքը սոցիալապես անապահով էր»:
Աշխատանքային միգրացիան ամենակարևոր մարտահրավերներից մեկն է երեխաների իրավունքների իրացման առումով: Ըստ ուսումնասիրության ՝ երեխաների աշխատանքային միգրացիան գործնականում հայտնաբերվում է ինչպես սեզոնային, այնպես էլ կարճաժամկետ և երկարաժամկետ հեռանկարում:
Արտերկրում աշխատանքային միգրացիայի դեպքերի դիտարկման և արձագանքման պետական մեխանիզմն անարդյունավետ է: Պետական դպրոցները չեն կարողանում պատշաճ արձագանքել: Ուսուցիչները հաճախ չեն հայտնում երեխաների դպրոցը բացակայելու դեպքերի մասին, ուստի հնարավոր չէ ժամանակին հայտնաբերել և գրանցել նմանատիպ փաստերը:
«Այստեղ, Ախալքալաքում կան նման դեպքեր, հիմնականում ուղարկում են Ռուսաստան կամ Երևան: Հիմա խոչընդոտներ կան և չեն կարող հատել սահմանը: Չգիտեմ անչափահասներ կան, թե ոչ, բայց գիտեմ, որ նրանք պարբերաբար գնում են Ռուսաստան, քանի որ արտագնա աշխատանքը նրանց եկամուտի հիմնական աղբյուրն է»,- ոմբունդսմենի մոտ ասել է Սամցխե-Ջավախքի տեղական ինքնակառավարման ներկայացուցիչը:
Վրաստանի հանրային պաշտպանի ուսումնասիրության համաձայն ՝ երեխաների աշխատանքի պատճառով, դպրոցը թողնելու կամ բացակայելու դեպքերը հաճախակի են, իսկ կրթության մատչելիությունը չսահմանափակելու համար դպրոցների մեխանիզմը բավականին սուղ է:
Օմբուդսմենը ուսումնասիրել և հրապարակել է, այժմ պետությունը պետք է ձեռնարկի արդյունավետ քայլեր `թերությունները վերացնելու համար:
Հրապարակվել է Վրաստանի Բաց հասարակության հիմնադրամների և Վրացական ռազմավարության ու զարգացման կենտրոնի (GCSD) ֆինանսական աջակցությամբ:Հեղինակի / հեղինակների կողմից տեղեկատվական նյութում հայտնված կարծիքը չի կարող արտացոլել հիմնադրամի և կենտրոնի դիրքորոշումը: Ըստ այդմ, «Բաց հասարակության հիմնադրամը» և «Վրացական ռազմավարության և զարգացման կենտրոնը» պատասխանատու չեն նյութի բովանդակության համար: