ქალაქის წმინდანი – ვინ იყო შალვა ახალციხელი

რელიგია

17:01 / 29.06.2019

შალვა ახალციხელი საქართველოს სიმბოლოა. ის იყო სწორუპოვარი რაინდი – „არა ყოფილა კაცთა შორის მისებრი ჭაბუკი და მეომარი“.

სახელმწიფო და სამხედრო მოღვაწე, სარდალი, თამარ მეფისა და ლაშა-გიორგის ვაზირი (ჯერ მეჭურჭლეთუხუცესი, შემდგომ მანდატურთუხუცესი), ერისთავთ-ერისთავი. შალვა ახალციხელი 1195 წელს შამქორის ბრძოლაში პირველი შეიჭრა მაჰმადიანთა კოალიციის სარდლობის ცენტრში და ხელთ იგდო მტრის უმთავრესი სიმბოლო, ხალიფას დროშა, რომლის ქვეშაც გაერთიანებული იყო თითქმის მთელი აღმოსავლეთი ერთი მიზნით – საქართველოს დასაქცევად.

ხალიფას დროშა მოიღო შალვა ახლციხელმა და ფერხთით დაუფინა საქართველოს მნათობს – თამარ მეფეს. ყოვლისა აღმოსავლისა, დასავლისა, სამხრისა და ჩრდილოისა დედოფალმან ეს დროშა გელათის მონასტერს შესწირა.

მას მერეც ყველა ბრძოლაში გამოიჩინა თავი შალვა ახალციხელმა, თავის ძმა ივანესთან ერთად. ბრძოლა კი ბევრი ჰქონდა საქართველოს. ბასიანშიც გმირულად იბრძოდნენ ძმები – შალვა მანდატურთუხეცესი (წესრიგის დამმყარებელი ქვეყანაში) და ივანე კარის (ყარსის) ათაბაგი. მათი გმირობა და სწორუპოვრობა, ხშირ შემთხვევაში, სხვისი სამხედრო მარცხის გამოსწორება, თავდადებული ქართველობა და პატიოსნება, შურის საგანი გახდა ზოგიერთი დიდებულისთვის, განსაკუთრებით, ივანე ათაბაგისთვის.

1225 წელს ჯალალედინი 150 ათასი (ზოგი გადმოცემით 200 000) მეომრით მოადგა საქართველოს საზღვრებს, სომხურ ქალაქ დვინს. ქართველებმა იჩქარეს და წინ დაახვედრეს დაახლოებით 60-70 ათასი ქართველი, სომეხი და ყივჩაღი. ჩვენ იმ პერიოდში თავისუფლად შეგვეძლო, გამოგვეყვანა 90 ათასამდე მეომარი, მაგრამ, როგორც ჩანს, საქართველოს სამხედრო უწყებამ ძალიან იჩქარა.

მოწინააღმდეგენი ერთმანეთს შეხვდნენ სოფელ გარნისის ველზე, სომხეთში. ამირსპასალარ ივანე მხარგრძელს გადაწყვეტილი ჰქონდა თავდაცვითი ხაზის დაკავება და ამიტომ, მაღლობზე გამაგრდა. მესხები, შალვა და ივანე ახალციხელების მეთაურობით, წესისამებრ მეწინავედ განაწყეს.

ბრძოლის წინ სომხურ ნაწილებსა და მოსახლეობაში გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ქართველები აპირებდნენ, იძულებით მოექციათ სომხები მართლმადიდებლურ სარწმუნოებაზე. ანუ, უკმაყოფილებას ვიღაც მიზანმიმართულად თესავდა. გარდა ამისა, ჯალალედინმა მოახერხა და ყივჩაღები, რომლებიც დაქირავებული ჰყავდა ქართულ სახელმწიფოს (დაახლოებით 20 000) მოისყიდა და დაარწმუნა, მონაწილეობა არ მიეღოთ ბრძოლაში. ამაშიც ჩანს ქართული სახელმწიფოს სისუსტე.

როდესაც ჯალალედინის ბრბოები დაიძრნენ, მესხებს, რომელთა რიცხვი 4 000 იყო, სხვა არაფერი დარჩენოდათ, გარდა შეტევისა. პირველ ხანს წარმატებული შეტევაც განახორციელეს. თუმცა, მაჰმადიანთა ძალები გაცილებით მრავალრიცხოვანი იყო, ამიტომ ახალციხელებმა რამდენჯერმე მიმართეს მთავარ შტაბსა და ამირსპასალარს, დამხმარე ძალების მიშველების მოთხოვნით, მაგრამ უშედეგოდ. ქართველი ისტორიკოსი ამას შურს აბრალებს, რომელიც აღძრული იყო ივანე ათაბაგის გულში ახალციხელებისადმი...

ძირითადმა ძალებმა ისე არაორგანიზებულად დაიხიეს უკან, რომ ბრძოლაში მონაწილეობა არც მიუღიათ. ამაში, ალბათ, თავისი წვლილი ყივჩაღების პოზიციამაც შეიტანა, უკანდახევისას კი, მსხვერპლიც განიცადეს ადგილობრივი ტერიტორიის არცოდნის გამო.

სანამ შეეძლოთ, გაუძლეს მესხებმა ჭარბი ძალების შემოტევას. ივანე ახალციხელი და მისი ნაწილების მცირე ნარჩენი უკანდახევისას კლდიდან დაგორებულმა ქვებმა იმსხვერპლა. შალვა ახალციხელი კი ხელში ხმალგატეხილი ტყვედ ჩაუვარდათ მაჰმადიანებს.

სწორუპოვარი რაინდი და უნიჭიერესი მხედართმთავარი შალვა ახალციხელი დაუმარცხებელი სარდალი და მეომარი იყო, მაგრამ რა უნდა ექნა 4 000 მესხს 150 000 ბარბაროსის წინააღმდეგ. მით უმეტეს, როცა მისი მოძმეები, შურიანი ივანე ათაბაგის ხელმძღვანელობით, 60 000 ქართველზე მეტი, ჯერ გულგრილად უყურებდნენ მესხთა განადგურებას, მერე კი უომრად გაეცალნენ ბრძოლის ველს და იქვე დამარხეს დიდი საქართველოს უძლეველი სახელი.

ივანე ახალციხელი ბიჯნისის ციხეს შეეხიზნა და იქვე გარდაიცვალა მალე. შალვა ახალციხელი ტყვედ ჩავარდა. მისი გმირობის ამბავი ყველას სმენოდა და სისხლისმსმელმა ჯალალმა გადაწყვიტა, თავის არმიაში მიეღო სწორუპოვარი რაინდი და საპატიო ტყვედ დაიტოვა. ქალაქებს შეჰპირდა სამართავად, დიდი პატივისცემით ეპყრობოდა და თავის ერთ-ერთ მხედართმთავრობას სთავაზობდა.

მაგრამ, შალვა ახალციხელი წერილებს აგზავნიდა სამშობლოში და ქვეყნის თავდასაცავად ჯარის შეყრას ითხოვდა. გაუგეს. სულთანმა ჯალალედინმა გადაწყვიტა, ეპატიებინა, მაგრამ, ერთი პირობით. ეს პირველი შემთხვევა იყო, როცა სისხლისმსმელი, ბოროტების მსახური სულთანი ოდნავ „გონივრულად” მოიქცა, ან იქნებ გაუტეხელი ქართველის გატეხვა სურდა – შალვას გამაჰმადიანება მოსთხოვა.

აქ კი გაეცინა ახალციხელს... რომ არა შინა ღალატი, მას ვერავინ მოერეოდა. ჯალალედინმა მოაკვლევინა ქვეყნისა და სარწმუნოების ერთგული შალვა ახალციხელი.

ასე ეწამა შალვა ახალციხელი ქრისტიანობისათვის, როგორც ეწამებოდა ხოლმე ჩვენი სამშობლო ქრისტეს სარწმუნოებისთვის..

XII-XIII საუკუნეების საქართველოს სახელმწიფო და სამხედრო მოღვაწე, მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდანი, ხსენების დღე არის 30 ივნისი. თამარ მეფის ვეზირი (ჯერ მეჭურჭლეთუხუცესი, შემდეგ – მანდატურთუხუცესი), ერისთავთერისთავი, ჯავახეთის მონაპირე, თორელთა საგვარეულოს ახალი განშტოების — ახალციხელთა გვარის ფუძემდებელი.