საზოგადოება
ვინ მოიპარა კიევის რუსეთის ისტორია
ვიკინგები და სლავები დნეპრის სანაპიროზე ძველ კიევში
მე-10 საუკუნეში ჩამოყალიბებულ ახალ სახელმწიფოს რეალურად კიევის რუსეთი კი არა, არამედ კიევის რუსი (კიევსკაია რუს) ეწოდა. კიევის რუსს ურთიერთობა იმ პერიოდის საფრანგეთთან, შვედეთთან და სხვა სახელმწიფოებთან ჰქონდა. მათ ასევე შეიმუშავეს კანონები, რომლებიც თითოეულ მოქალაქეზე ვრცელდებოდა და საკმაოდ წარმატებული სახელმწიფოც შექმნეს.
მოსკოვი კიევის რუსის მოსაზღვრე მცირე სავაჭრო ადგილს წარმოადგენდა, სადაც ძირითადად ფინო-უნგრული წარმოშობის ხალხები ცხოვრობდნენ, რომლებიც განვითარებით კიევის რუსს საგრძნობლად ჩამორჩებოდნენ. როგორც ცნობილია, კიევის რუსი იქ მოსკოველების ცივილიზაციის შეტანის მიზნით სასულიერო პირებსა თუ მუშებს აგზავნიდა და იმ პერიოდის წყაროებში მოსკოვის ტერიტორია მოიხსენიებოდა, როგორც “მიწა ტყის გადაღმა”.
მე-17 საუკუნემდე გავრცელებულ რუკებსა და სახელმწიფო დოკუმენტებში, ეს ტერიტორია მუდმივად მოსკოვად მოიხსენიებოდა, იქ მცხოვრები ხალხი კი თავს მოსკოველებს (თავდაპირველად მოკსელი) უწოდებდნენ.
მოსკოვის ტერიტორია შემდგომ მე-13 საუკუნეში მონღოლეთიდან წამოსულმა არმიამ დაიპყრო და ის ოქროს ურდოს შემადგენლობაში მოექცა. ფინო-უნგრული კულტურა და ენა მონღოლურს შეერწყა და იმ ტერიტორიაზე არსებულ გეოგრაფიულ ობიექტების დიდ ნაწილს დღესაც ამ კონკრეტული ენებიდან წამოსული სახელწოდებები აქვთ, ვიდრე სლავური.
აღსანიშნავია, რომ 2013 წელს ჩატარებულმა კვლევამ, რომელიც რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის გრანტით ჩატარდა (A.V. Khrunin), გამოავლინა, რომ დღევანდელი რუსების დნმ უკრაინელებთან კი არა, არამედ ფინო-უნგრულ და მონღოლ ტომებთანაა საკმაოდ ძლიერ დაკავშირებული.
“უფროსი ძმის” მითი
მოსკოვის ტერიტორია კიევის რუსის საზღვრებში არასდროს ყოფილა. დღეს რუსეთის ლიდერები უკრაინასთან მიმართებით თავს “უფროს ძმად” მოიხსენიებენ. მათ შორის ეს ნარატივი საბჭოთა პერიოდშიც ძლირი იყო, რომლის მიზანიც მეხსიერებაში რუსებისა და უკრაინელების “ძმობილ ერებად” დალექვა იყო. თუმცა, როგორც ისტორია ცხადყოფს, სწორედ კიევის რუსი უსწრებდა ცივილიზაციით, განვითარებითა და სახელმწიფოებრიობით მოსკოვს.
უფროს ძმაზე საუბარი ზედმეტია, რადგან თითქმის მე-15 საუკუნის ბოლომდე რუსეთი და არც რუსი ხალხი არ არსებობდა მაშინ, როცა კიევის რუსი ჯერ კიდევ მე-9 საუკუნეში შეიქმნა. ისტორიის განმავლობაში რუსეთი მუდმივად ცდილობდა ეს ფაქტი პროპაგანდისტულად წარმოეჩინა, შესაბამისად უკრაინელებს პატარა რუსებად მოიხსენიებდა. როგორც უკრაინელი ისტორიკოსი, იაროსლავ დაშკევიჩი აღნიშნავს, “სწორედ ასე აიძულა “უფროსმა ძმამ” “უმცროსი ძმა”, “პატარა რუსები”, რომ ეცხოვრათ “სიყვარულით მოცულ” სისასტიკეში.”
აღმოსავლეთ ევროპის მე-9 საუკუნის ეთნო-ლინგვისტური რუკა არღვევს მითს „სამი ძმური ერის“ შესახებ - თანამედროვე მოსკოვის ადგილას არასლავური ტომები ცხოვრობენ, ხოლო უკრაინისა და ბელორუსიის ტერიტორიაზე სლავური (სლავური) ხალხებითაა დასახლებული.
რუსეთმა სახელწოდება “რუს” მოიპარა
მოსკოვის შემდგომ მე-17 საუკუნეში უკვე შემოდის ტერმინი რუსეთი. მოსკოვი ფინო-უნგრულ ენაზე “ჭაობიან და მუქ წყლებს” ნიშნავს, რაც შესაძლოა, ახალი სახელის ძიების ერთ-ერთი მიზეზიც იყო, თუმცა მნიშვნელოვან მიზეზად მაინც ის სახელდება, რომ მოსკოვმა დიდი იმპერიის შექმნა გადაწყვიტა და მას ამისთვის მნიშვნელოვანი ისტორიაც სჭირდებოდა. მოსკოვმა განიზრახა კიევის რუსის იდენტობის შეთავსება და ისტორიის გაყალბება.
უპირველესი ნიშნები პროპაგანდისა და ისტორიის ფაბრიკაციის ფსკოველი ბერის, ფილოფეს მიმართვა იყო, რომელმაც საკმადო დიდი ადგილი დაიკავა რუსეთის ისტორიაში:
„ყურად იღე მართლმორწმუნე მეფეო: ორი რომი დაეცა, მესამე რომი — მოსკოვი დგას, ხოლო მეოთხე რომი აღარ იქნება.”
მოსკოვის, როგორც მესამე რომის იდეა შემდეგ ნეოევრაზიელებმაც შეითავსეს და თანამედროვე რუსეთის გეოლოპიტიკურ დოქტრინებშიც მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია.
აღსანიშნავია, რომ ეს ისტორიული მცდელობა მე-20 საუკუნეში საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა კირიონ II-მაც შეაფასა:
„ყველა მეტ-ნაკლებად განათლებული აფუთფუთდა ამ დროს რუსეთში, ყოველგან აწრიპინდა კალამი. ყველა გაცხარებით ეძებდა საფუძველს, რათა ის დიადი როლი გაემართლებინა, რასაც რუსეთს მიაწერდნენ. ბერების ვიწრო სენაკებშიც კი დიად გეგმებს სახავდნენ.“
ივანე IV-ის პერიოდში მოსკოვმა კიევის რუსის მემკვიდრეობის გარდა, ბიზანტიის იმპერიის მემკვიდრეობაც განიზრახა. მათ მიერ აგებული ფაბრიკაციები კი კიევის რუსის მთავრის ვლადიმირ მონომახის ქუდზე აგებულ ლეგენდას ემყარება.
აღმოსავლეთ ევროპის მე-9 საუკუნის ეთნო-ლინგვისტური რუკა არღვევს მითს „სამი ძმური ერის“ შესახებ - თანამედროვე მოსკოვის ადგილას არასლავური ტომები ცხოვრობენ, ხოლო უკრაინისა და ბელორუსიის ტერიტორიაზე სლავური (სლავური) ხალხებითაა დასახლებული.
აღნიშნული ქუდი ძალაუფლების ბიზანტიიდან კიევის რუსისთვის გადაცემის სიმბოლოდ ითვლებოდა. ლეგენდის თანახმად, ეს ქუდი შემდგომ კიევის რუსის დიდმა მთავარმა ვლადიმირ მონომახმა თავის მეექვსე შვილს იური დოლგორუკს გადასცა. იური დოლგორიკი სუზდალის პირველი პრინცი იყო, რომელმაც თავის დროზე “ტყის გადაღმა მიწები” დაიპყრო (მოსკოვი). მოსკოვში ამ ქუდის გამოჩენა ერთგვარი დადასტურება იყო იმისა, რომ მოსკოვს ეკუთვნოდა როგორც კიევის რუსის, ასევე ბიზანტიის იმპერიის მემკვიდრეობაც. გარდა ამისა, მოსკოვმა გააყალბა ვოლოდიმირ მონომახის სურვილი, თითქოს ის მემკვიდრეობას მის შვილ იურის გადასცემდა. სინამდვილეში მოსკოვში გამოჩენილი „მონომახის ქუდი“ ოქროს ბუხარა ტუბეტეიკა იყო, რომელიც ხან უზბეკმა წარუდგინა ივან კალიტას (1319-1340), რომელმაც ის დიდების განმტკიცების მიზნით შეინარჩუნა.
ყველაზე დიდი და გადამწყვეტი როლი ფაქტების განადგურებასა და ალტერნატიულ ისტორიის შემუშავებაში პეტრე I-ს მიუძღვის. 1701 წელს მან გასცა ბრძანება, რომ დაპყრობილ ხალხებში არსებული ყველანაირი ქრონიკები, ქრონოგრაფიები, არქივები და საეკლესიო დოკუმენტები გაენადგურებინათ. უპირველესად ეს კიევის რუსის ტერიტორიას ეხებოდა. პეტრე I-ს დიდი ევროპული იმპერიის ჩამოყალიბებისთვის უფრო მნიშვნელოვანი წარსული ესაჭიროებოდა, ვიდრე მოსკოვის ისტორია იყო.
პეტრე I-ის საქმიანობა შემდგომში ეკატერინე II-მ გადაიბარა. 1783 წლის 4 დეკემბერს, ეკატერინე II- მ გამოსცა ბრძანება, რის შედეგადაც „ძველი რუსული ისტორიის შეგროვებისა და ორგანიზების კომისია“ შეიქმნა. ამ კომისიის მთავარი ამოცანა ახალი ქრონიკების მოძიება, არსებულების ახლებურად გადაწერა, არქივთა ახალი კოლექციების შექმნა და სხვა მსგავსი სიყალბეების შეთხზვა იყო.
მასალა მომზადებულია www.mythdetector.ge -ზე დაყრდნობით
მე-10 საუკუნეში ჩამოყალიბებულ ახალ სახელმწიფოს რეალურად კიევის რუსეთი კი არა, არამედ კიევის რუსი (კიევსკაია რუს) ეწოდა. კიევის რუსს ურთიერთობა იმ პერიოდის საფრანგეთთან, შვედეთთან და სხვა სახელმწიფოებთან ჰქონდა. მათ ასევე შეიმუშავეს კანონები, რომლებიც თითოეულ მოქალაქეზე ვრცელდებოდა და საკმაოდ წარმატებული სახელმწიფოც შექმნეს.
მოსკოვი კიევის რუსის მოსაზღვრე მცირე სავაჭრო ადგილს წარმოადგენდა, სადაც ძირითადად ფინო-უნგრული წარმოშობის ხალხები ცხოვრობდნენ, რომლებიც განვითარებით კიევის რუსს საგრძნობლად ჩამორჩებოდნენ. როგორც ცნობილია, კიევის რუსი იქ მოსკოველების ცივილიზაციის შეტანის მიზნით სასულიერო პირებსა თუ მუშებს აგზავნიდა და იმ პერიოდის წყაროებში მოსკოვის ტერიტორია მოიხსენიებოდა, როგორც “მიწა ტყის გადაღმა”.
მე-17 საუკუნემდე გავრცელებულ რუკებსა და სახელმწიფო დოკუმენტებში, ეს ტერიტორია მუდმივად მოსკოვად მოიხსენიებოდა, იქ მცხოვრები ხალხი კი თავს მოსკოველებს (თავდაპირველად მოკსელი) უწოდებდნენ.
მოსკოვის ტერიტორია შემდგომ მე-13 საუკუნეში მონღოლეთიდან წამოსულმა არმიამ დაიპყრო და ის ოქროს ურდოს შემადგენლობაში მოექცა. ფინო-უნგრული კულტურა და ენა მონღოლურს შეერწყა და იმ ტერიტორიაზე არსებულ გეოგრაფიულ ობიექტების დიდ ნაწილს დღესაც ამ კონკრეტული ენებიდან წამოსული სახელწოდებები აქვთ, ვიდრე სლავური.
აღსანიშნავია, რომ 2013 წელს ჩატარებულმა კვლევამ, რომელიც რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის გრანტით ჩატარდა (A.V. Khrunin), გამოავლინა, რომ დღევანდელი რუსების დნმ უკრაინელებთან კი არა, არამედ ფინო-უნგრულ და მონღოლ ტომებთანაა საკმაოდ ძლიერ დაკავშირებული.
“უფროსი ძმის” მითი
მოსკოვის ტერიტორია კიევის რუსის საზღვრებში არასდროს ყოფილა. დღეს რუსეთის ლიდერები უკრაინასთან მიმართებით თავს “უფროს ძმად” მოიხსენიებენ. მათ შორის ეს ნარატივი საბჭოთა პერიოდშიც ძლირი იყო, რომლის მიზანიც მეხსიერებაში რუსებისა და უკრაინელების “ძმობილ ერებად” დალექვა იყო. თუმცა, როგორც ისტორია ცხადყოფს, სწორედ კიევის რუსი უსწრებდა ცივილიზაციით, განვითარებითა და სახელმწიფოებრიობით მოსკოვს.
უფროს ძმაზე საუბარი ზედმეტია, რადგან თითქმის მე-15 საუკუნის ბოლომდე რუსეთი და არც რუსი ხალხი არ არსებობდა მაშინ, როცა კიევის რუსი ჯერ კიდევ მე-9 საუკუნეში შეიქმნა. ისტორიის განმავლობაში რუსეთი მუდმივად ცდილობდა ეს ფაქტი პროპაგანდისტულად წარმოეჩინა, შესაბამისად უკრაინელებს პატარა რუსებად მოიხსენიებდა. როგორც უკრაინელი ისტორიკოსი, იაროსლავ დაშკევიჩი აღნიშნავს, “სწორედ ასე აიძულა “უფროსმა ძმამ” “უმცროსი ძმა”, “პატარა რუსები”, რომ ეცხოვრათ “სიყვარულით მოცულ” სისასტიკეში.”
აღმოსავლეთ ევროპის მე-9 საუკუნის ეთნო-ლინგვისტური რუკა არღვევს მითს „სამი ძმური ერის“ შესახებ - თანამედროვე მოსკოვის ადგილას არასლავური ტომები ცხოვრობენ, ხოლო უკრაინისა და ბელორუსიის ტერიტორიაზე სლავური (სლავური) ხალხებითაა დასახლებული.რუსეთმა სახელწოდება “რუს” მოიპარა
მოსკოვის შემდგომ მე-17 საუკუნეში უკვე შემოდის ტერმინი რუსეთი. მოსკოვი ფინო-უნგრულ ენაზე “ჭაობიან და მუქ წყლებს” ნიშნავს, რაც შესაძლოა, ახალი სახელის ძიების ერთ-ერთი მიზეზიც იყო, თუმცა მნიშვნელოვან მიზეზად მაინც ის სახელდება, რომ მოსკოვმა დიდი იმპერიის შექმნა გადაწყვიტა და მას ამისთვის მნიშვნელოვანი ისტორიაც სჭირდებოდა. მოსკოვმა განიზრახა კიევის რუსის იდენტობის შეთავსება და ისტორიის გაყალბება.
უპირველესი ნიშნები პროპაგანდისა და ისტორიის ფაბრიკაციის ფსკოველი ბერის, ფილოფეს მიმართვა იყო, რომელმაც საკმადო დიდი ადგილი დაიკავა რუსეთის ისტორიაში:
„ყურად იღე მართლმორწმუნე მეფეო: ორი რომი დაეცა, მესამე რომი — მოსკოვი დგას, ხოლო მეოთხე რომი აღარ იქნება.”
მოსკოვის, როგორც მესამე რომის იდეა შემდეგ ნეოევრაზიელებმაც შეითავსეს და თანამედროვე რუსეთის გეოლოპიტიკურ დოქტრინებშიც მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია.
აღსანიშნავია, რომ ეს ისტორიული მცდელობა მე-20 საუკუნეში საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა კირიონ II-მაც შეაფასა:
„ყველა მეტ-ნაკლებად განათლებული აფუთფუთდა ამ დროს რუსეთში, ყოველგან აწრიპინდა კალამი. ყველა გაცხარებით ეძებდა საფუძველს, რათა ის დიადი როლი გაემართლებინა, რასაც რუსეთს მიაწერდნენ. ბერების ვიწრო სენაკებშიც კი დიად გეგმებს სახავდნენ.“
ივანე IV-ის პერიოდში მოსკოვმა კიევის რუსის მემკვიდრეობის გარდა, ბიზანტიის იმპერიის მემკვიდრეობაც განიზრახა. მათ მიერ აგებული ფაბრიკაციები კი კიევის რუსის მთავრის ვლადიმირ მონომახის ქუდზე აგებულ ლეგენდას ემყარება.
აღმოსავლეთ ევროპის მე-9 საუკუნის ეთნო-ლინგვისტური რუკა არღვევს მითს „სამი ძმური ერის“ შესახებ - თანამედროვე მოსკოვის ადგილას არასლავური ტომები ცხოვრობენ, ხოლო უკრაინისა და ბელორუსიის ტერიტორიაზე სლავური (სლავური) ხალხებითაა დასახლებული.აღნიშნული ქუდი ძალაუფლების ბიზანტიიდან კიევის რუსისთვის გადაცემის სიმბოლოდ ითვლებოდა. ლეგენდის თანახმად, ეს ქუდი შემდგომ კიევის რუსის დიდმა მთავარმა ვლადიმირ მონომახმა თავის მეექვსე შვილს იური დოლგორუკს გადასცა. იური დოლგორიკი სუზდალის პირველი პრინცი იყო, რომელმაც თავის დროზე “ტყის გადაღმა მიწები” დაიპყრო (მოსკოვი). მოსკოვში ამ ქუდის გამოჩენა ერთგვარი დადასტურება იყო იმისა, რომ მოსკოვს ეკუთვნოდა როგორც კიევის რუსის, ასევე ბიზანტიის იმპერიის მემკვიდრეობაც. გარდა ამისა, მოსკოვმა გააყალბა ვოლოდიმირ მონომახის სურვილი, თითქოს ის მემკვიდრეობას მის შვილ იურის გადასცემდა. სინამდვილეში მოსკოვში გამოჩენილი „მონომახის ქუდი“ ოქროს ბუხარა ტუბეტეიკა იყო, რომელიც ხან უზბეკმა წარუდგინა ივან კალიტას (1319-1340), რომელმაც ის დიდების განმტკიცების მიზნით შეინარჩუნა.
ყველაზე დიდი და გადამწყვეტი როლი ფაქტების განადგურებასა და ალტერნატიულ ისტორიის შემუშავებაში პეტრე I-ს მიუძღვის. 1701 წელს მან გასცა ბრძანება, რომ დაპყრობილ ხალხებში არსებული ყველანაირი ქრონიკები, ქრონოგრაფიები, არქივები და საეკლესიო დოკუმენტები გაენადგურებინათ. უპირველესად ეს კიევის რუსის ტერიტორიას ეხებოდა. პეტრე I-ს დიდი ევროპული იმპერიის ჩამოყალიბებისთვის უფრო მნიშვნელოვანი წარსული ესაჭიროებოდა, ვიდრე მოსკოვის ისტორია იყო.
პეტრე I-ის საქმიანობა შემდგომში ეკატერინე II-მ გადაიბარა. 1783 წლის 4 დეკემბერს, ეკატერინე II- მ გამოსცა ბრძანება, რის შედეგადაც „ძველი რუსული ისტორიის შეგროვებისა და ორგანიზების კომისია“ შეიქმნა. ამ კომისიის მთავარი ამოცანა ახალი ქრონიკების მოძიება, არსებულების ახლებურად გადაწერა, არქივთა ახალი კოლექციების შექმნა და სხვა მსგავსი სიყალბეების შეთხზვა იყო.
მასალა მომზადებულია www.mythdetector.ge -ზე დაყრდნობით
ამავე კატეგორიაში
სხვა სიახლეები
კვირის პოპულარული
ამინდის პროგნოზი
აბრეშუმის გზა
ხალხის აზრით
პარტნიორი მედიასაშუალებების მასალები
ამინდი
ახალციხე
9
°C
ახალქალაქი
7
°C
ასპინძა
7
°C
ადიგენი
15
°C
ბორჯომი
10
°C
თბილისი
16
°C
აბასთუმანი
6
°C
ბაკურიანი
5
°C
ნინოწმინდა
7
°C
ვალუტა
AMD
1000
7.1187
EUR
1
3.1202
RUB
100
3.4423
TRY
1
0.0696
USD
1
2.7315
მოცემული ვებ გვერდი „ჯუმლას" ძრავზე შექმნილი უნივერსალური კონტენტის მენეჯმენტის სისტემის (CMS) ნაწილია. ის USAID-ის მიერ დაფინანსებული პროგრამის "მედია გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული მმართველობისთვის" (M-TAG) მეშვეობით შეიქმნა, რომელსაც „კვლევისა და გაცვლების საერთაშორისო საბჭო" (IREX) ახორციელებს. ამ ვებ საიტზე გამოქვეყნებული კონტენტი მთლიანად ავტორების პასუხისმგებლობაა და ის არ გამოხატავს USAID-ისა და IREX-ის პოზიციას.
This web page is part of Joomla based universal CMS system, which was developed through the USAID funded Media for Transparent and Accountable Governance (MTAG) program, implemented by IREX. The content provided through this web-site is the sole responsibility of the authors and does not reflect the position of USAID or IREX.
ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს "საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდის" პოზიციას. შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.
The views, opinions and statements expressed by the author/authors and those providing comments are theirs only and do not necessarily reflect the position of the Foundation or the Center. Therefore, the Open Society Georgia Foundation and Georgian Center for Strategy and Development are not responsible for the content of the information material.
