სოფლის მეურნეობა
მესხური ვაზის ჯიშების შემგროვებელი
11:43 / 17.08.2024
44 წლის კახა ასპანიძე მესხური, უძველესი ვაზის გადარჩენას ცდილობს. ის სოფელ-სოფელ დადის და გადაშენების პირას მყოფ ჯიშებს ეძებს, მისგან წალამს ჭრის და ასპინძის სოფელ საროში, ზღვის დონიდან 1480 მეტრზე ახარებს. მისი მიზანი მესხური ჯიშების გადარჩენა და ადგილობრივ მოსახლეობაში ხელმეორედ გავრცელებაა. კახას მესხური ყურძნის არაერთი ჯიში ტაო-კლარჯეთიდან გამოუგზავნეს. მეღვინე აპირებს, რომ საქართველოს ისტორიულ კუთხეში თავადაც იმოგზაუროს და საკუთარი მევენახეობა შავშეთიდან ჩამოტანილი ყურძნით გაამრავალფეროვნოს.
თავკალოების თეთრი, კაპნის წითელი, როკეთულა, სამარიობო, კლერტმაგარა, ცხენის ძუძუ, ბროლა, შავშეთურა, კლარჯული, - ეს უძველესი, მესხური ვაზის ჯიშებია, რომლებმაც ასპინძის სოფელ საროში საუკუნეების შემდეგ ისევ გაიხარა. კახა ასპანიძემ მშობლიურ სოფელში მიწა რამდენიმე წლის წინ იყიდა, „კორდი გატეხა“ და გადაშენების პირას მყოფი ადგილობრივი ჯიშების გაშენება დაიწყო.
„სამცხე-ჯავახეთში ყველაზე თბილი რაიონი ასპინძაა. მზის ამოსვლიდან ჩასვლამდე ჩემს ვენახს ჩრდილი არ აქვს. ვაზს კიდევ ჰაერი, სითბო და შესაბამისი კლიმატი უნდა, ეს ყველაფერი აქ არის“, - ამბობს კახა და ვენახს გვათვალიერებინებს, რაც მოიცავს ჯავახეთის ქვედა პლატოზე, ზღვის დონიდან 1480 მეტრზე, ერთ ჰექტარზე გაშენებულ ვაზს, სადაც 900 ნერგი წლების წინ დარგო და უკვე მოსავალსაც იღებს, 1 600 ნერგი კი ამ გაზაფხულზე მიამატა.
მაღალმთიან სოფელში ვენახის გაშენებას თავდაპირველად, ბევრი ადგილობრივი სკეპტიკურად უყურებდა. ფიქრობდნენ, რომ მკაცრ კლიმატს ვენახი ვერ გაუძლებდა. კახა ასპანიძე კი ისტორიულ ფაქტებს დაეყრდნო და პირველი ვაზიც თავდაჯერებულად დარგო.
სარო უძველესი სოფელია, აქ აღმოჩენილი არტეფაქტები ძვ.წ. აღ. მეოთხე ათასწლეულით თარიღდება. ისტორიული ფაქტები მიუთითებს, რომ წლების წინ მაღალმთიან სოფელში მევენახეობას მისდევდნენ. სოფლის მიმდებარედ მარნები და ტერასებია შემორჩენილი.
„1595 წლის ჩანაწერებია „გურჯისტანის ვილაიეთის დიდ დავთარში“. როდესაც ოსმალეთმა სამხრეთ-დასავლეთ საქართველო დაიპყრო, დაიწყო აღნიშნული ტერიტორიების მოსახლეობის აღწერა და მათ გადასახადი შეაწერა სახელწოდებით - „ჯიზია“. იქ მოხსენიებულია, რომ სოფელ საროში სამ ოჯახს ჰქონია ვენახები დიდ ტერიტორიაზე“.
მესხური, აბორიგენული არაერთი ჯიში უკვე გაქრა და 44 წლის კახა ასპანიძემ ვეღარ მიაკვლია, თუმცა მის მევენახეობაში 30-მდე ჯიშის ყურძენია. პირველი ბოთლი 2016 წელს ჩამოასხა. მას შემდეგ წელიწადში 1 700 ლიტრ, თეთრ და წითელ მშრალ ღვინოს აწარმოებს. მესხური ღვინის ძირითადი მომხმარებლები უცხოელები არიან. 750-გრამიანი ბოთლი 75 ლარი ღირს. მსურველები სოციალური ქსელით უკავშირდებიან და ძირითადად, საზღვარგარეთ აგზავნის.
„ნერგს სამი წელი უნდა, რომ მოსავალი მოგცეს. მეოთხე წელს ყველას ცალ-ცალკე ვწურავ, ზოგს 20 კილოს ვკრეფდი, ზოგს 5-ს და ზოგს 100-ს. შემდეგ იმის მჟავიანობას, შაქრიანობას ვზომავდი, ყველა საუკეთესოა. ზოგი შეიძლება, მეღვინეობაში ხარისხიანი არ იყოს ცალკე რომ ჩამოასხა, მაგრამ არომატი აქვს სხვა, ამიტომ ერთის შაქრიანობა და მეორეს არომატი, არაჩვეულებრივი ბუკეტი გამოდის“.
მესხური ვაზის ჯიშების ძებნა წლების წინ დაიწყო. ეძებს ყველგან - საქართველოს რეგიონებში, ნასახლარ ტერიტორიაზე, ძველ ნასოფლარებზე, ტაო-კლარჯეთში. ამ უკანასკნელში ძირითადად, სოციალური ქსელებით ეძებს ეთნიკურ ქართველებს და მათთან იკვლევს ამბებს მესხურ ვაზზე. კახა აპირებს, რომ საქართველოს ისტორიული კუთხიდან კალმები ჩამოიტანოს და საქართველოში დაკარგული ჯიშები მის მევენახეობაში ხელახლა მოაშენოს.
„რომ ვუთხარი, მეღვინეობას მივყვები და მესხური ჯიშები მაინტერესებს-მეთქი, ზოგი მამის ტოლია, ზოგი პაპის, არ დაიზარეს, პატივი მცეს და სურათებიც გამომიგზავნეს, ვიდეოებიც და რომელ სოფელში რომელი ვაზია - მთელი ინფორმაცია მომაწოდეს. ტაოში რომ ჩავალ, მათთან ერთად წავალ, მოვიძიებ და ჩამოვიტან. ასევე, სოციალურ ქსელში თვალს ვადევნებ ქართულ ტურისტულ კომპანიებს და გიდებს, ვიდეოებს რომ დებენ, მაგალითად, ვენახია ამ სოფელში, ვინახავ ამ ფაილებს, რომ გამიადვილდეს ამ ადგილზე მისვლა. ჩავალ და იქიდან წამოვიღებ, რომ ძირითადი ჯიშები ტაო-კლარჯეთიდან მქონდეს“.
მესხი მეღვინეს მეურნეობაში არაერთი ჯიშია ტაო-კლარჯეთიდან. ლერწმები იქაურმა მაცხოვრებლებმა გამოუგზავნეს, რომლებსაც ქართველი წინაპარი ჰყავდათ. კახას ვკითხეთ, რას გრძნობს, როცა ტაო-კლარჯეთიდან ლერწამი ჩამოდის, ძველი მესხური ყურძნის ნერგს პოულობს და ახალ სიცოცხლეს სძენს, როცა ჩნდება პერსპექტივა, რომ თითქმის დაკარგული ჯიში გადარჩეს და კვლავ გაშენდეს ვენახი იქ, სადაც საუკუნეების წინ დიდი ტალავერი იყო.
„ენით აღუწერელი გრძნობაა, ცრემლი მომადგება ხოლმე ყოველთვის. მაქვს შავშეთურა, შავშეთშია გავრცელებული, ასევე კლარჯული, არის „მესხური საინტერესო“, რომელიც ტაო-კლარჯეთიდან არის წამოღებული. სახელს ვერ მიაკვლიეს და დაარქვეს „მესხური საინტერესო“, საინტერესოა, ნეტავ როგორი იქნებაო და ჯერ კიდევ ეს სახელი ჰქვია. ტაო-კლარჯეთში უამრავი ჯიშია, მეღვინეობა-მევენახეობის საბადოა. იქ რომ არის, შეიძლება საქართველოში არ იყოს მაგდენი. ქვევრებს მიაგნეს ძირითადად, სალოცავების გარშემო. ეს მეტყველებს, რომ ოდითგანვე მისდევდნენ მევენახეობას მესხები. 100 ჯიშამდე ავალ ჩემს მევენახეობაში, როცა ტაოდან ჩამოვიტან ნერგებს“.
კახა ასპანიძის სამომავლო გეგმები ყველა მესხური ჯიშის მოძიებას და მევენახეობის გაფართოებას მოიცავს. მეღვინე აპირებს, რომ მარანი, რესტორანი და სასტუმრო ააშენოს და მევენახეობით დაინტერესებულ პირებს თავად უმასპინძლოს.
„ბევრი ხალხი მოდის წლის მანძილზე. ზოგს ღვინო აინტერესებს, ზოგს სოფლის ისტორია. რომ წვალობ, რაღაც შემოსავალიც უნდა მიიღო. გაზაფხულზე ორ ჰექტარზე მესხურ ჯიშებს კიდევ დავრგავ. საბოლოო ჯამში, 10 ჰექტრამდე უნდა ავიდეს ჩემი ვენახების ფართობი. მარანს ვაშენებ და ქვევრების ტევადობა ისე მაქვს, რომ 10-დან 12 ტონამდე ღვინოს დაიტევს. მინდა, რომ მოისხას ცოტა, მაგრამ ხარისხიანი. არ მინდა დახუნძლული იყოს, ღვინოს ხარისხი ეკარგება. შეიძლება ვენახი იდეალურად გქონდეს მოვლილი, მაგრამ ღვინო გაგიფუჭდეს“.
თავკალოების თეთრი, კაპნის წითელი, როკეთულა, სამარიობო, კლერტმაგარა, ცხენის ძუძუ, ბროლა, შავშეთურა, კლარჯული, - ეს უძველესი, მესხური ვაზის ჯიშებია, რომლებმაც ასპინძის სოფელ საროში საუკუნეების შემდეგ ისევ გაიხარა. კახა ასპანიძემ მშობლიურ სოფელში მიწა რამდენიმე წლის წინ იყიდა, „კორდი გატეხა“ და გადაშენების პირას მყოფი ადგილობრივი ჯიშების გაშენება დაიწყო.
„სამცხე-ჯავახეთში ყველაზე თბილი რაიონი ასპინძაა. მზის ამოსვლიდან ჩასვლამდე ჩემს ვენახს ჩრდილი არ აქვს. ვაზს კიდევ ჰაერი, სითბო და შესაბამისი კლიმატი უნდა, ეს ყველაფერი აქ არის“, - ამბობს კახა და ვენახს გვათვალიერებინებს, რაც მოიცავს ჯავახეთის ქვედა პლატოზე, ზღვის დონიდან 1480 მეტრზე, ერთ ჰექტარზე გაშენებულ ვაზს, სადაც 900 ნერგი წლების წინ დარგო და უკვე მოსავალსაც იღებს, 1 600 ნერგი კი ამ გაზაფხულზე მიამატა.
მაღალმთიან სოფელში ვენახის გაშენებას თავდაპირველად, ბევრი ადგილობრივი სკეპტიკურად უყურებდა. ფიქრობდნენ, რომ მკაცრ კლიმატს ვენახი ვერ გაუძლებდა. კახა ასპანიძე კი ისტორიულ ფაქტებს დაეყრდნო და პირველი ვაზიც თავდაჯერებულად დარგო.
სარო უძველესი სოფელია, აქ აღმოჩენილი არტეფაქტები ძვ.წ. აღ. მეოთხე ათასწლეულით თარიღდება. ისტორიული ფაქტები მიუთითებს, რომ წლების წინ მაღალმთიან სოფელში მევენახეობას მისდევდნენ. სოფლის მიმდებარედ მარნები და ტერასებია შემორჩენილი.
„1595 წლის ჩანაწერებია „გურჯისტანის ვილაიეთის დიდ დავთარში“. როდესაც ოსმალეთმა სამხრეთ-დასავლეთ საქართველო დაიპყრო, დაიწყო აღნიშნული ტერიტორიების მოსახლეობის აღწერა და მათ გადასახადი შეაწერა სახელწოდებით - „ჯიზია“. იქ მოხსენიებულია, რომ სოფელ საროში სამ ოჯახს ჰქონია ვენახები დიდ ტერიტორიაზე“.
მესხური, აბორიგენული არაერთი ჯიში უკვე გაქრა და 44 წლის კახა ასპანიძემ ვეღარ მიაკვლია, თუმცა მის მევენახეობაში 30-მდე ჯიშის ყურძენია. პირველი ბოთლი 2016 წელს ჩამოასხა. მას შემდეგ წელიწადში 1 700 ლიტრ, თეთრ და წითელ მშრალ ღვინოს აწარმოებს. მესხური ღვინის ძირითადი მომხმარებლები უცხოელები არიან. 750-გრამიანი ბოთლი 75 ლარი ღირს. მსურველები სოციალური ქსელით უკავშირდებიან და ძირითადად, საზღვარგარეთ აგზავნის.
„ნერგს სამი წელი უნდა, რომ მოსავალი მოგცეს. მეოთხე წელს ყველას ცალ-ცალკე ვწურავ, ზოგს 20 კილოს ვკრეფდი, ზოგს 5-ს და ზოგს 100-ს. შემდეგ იმის მჟავიანობას, შაქრიანობას ვზომავდი, ყველა საუკეთესოა. ზოგი შეიძლება, მეღვინეობაში ხარისხიანი არ იყოს ცალკე რომ ჩამოასხა, მაგრამ არომატი აქვს სხვა, ამიტომ ერთის შაქრიანობა და მეორეს არომატი, არაჩვეულებრივი ბუკეტი გამოდის“.
მესხური ვაზის ჯიშების ძებნა წლების წინ დაიწყო. ეძებს ყველგან - საქართველოს რეგიონებში, ნასახლარ ტერიტორიაზე, ძველ ნასოფლარებზე, ტაო-კლარჯეთში. ამ უკანასკნელში ძირითადად, სოციალური ქსელებით ეძებს ეთნიკურ ქართველებს და მათთან იკვლევს ამბებს მესხურ ვაზზე. კახა აპირებს, რომ საქართველოს ისტორიული კუთხიდან კალმები ჩამოიტანოს და საქართველოში დაკარგული ჯიშები მის მევენახეობაში ხელახლა მოაშენოს.
„რომ ვუთხარი, მეღვინეობას მივყვები და მესხური ჯიშები მაინტერესებს-მეთქი, ზოგი მამის ტოლია, ზოგი პაპის, არ დაიზარეს, პატივი მცეს და სურათებიც გამომიგზავნეს, ვიდეოებიც და რომელ სოფელში რომელი ვაზია - მთელი ინფორმაცია მომაწოდეს. ტაოში რომ ჩავალ, მათთან ერთად წავალ, მოვიძიებ და ჩამოვიტან. ასევე, სოციალურ ქსელში თვალს ვადევნებ ქართულ ტურისტულ კომპანიებს და გიდებს, ვიდეოებს რომ დებენ, მაგალითად, ვენახია ამ სოფელში, ვინახავ ამ ფაილებს, რომ გამიადვილდეს ამ ადგილზე მისვლა. ჩავალ და იქიდან წამოვიღებ, რომ ძირითადი ჯიშები ტაო-კლარჯეთიდან მქონდეს“.
მესხი მეღვინეს მეურნეობაში არაერთი ჯიშია ტაო-კლარჯეთიდან. ლერწმები იქაურმა მაცხოვრებლებმა გამოუგზავნეს, რომლებსაც ქართველი წინაპარი ჰყავდათ. კახას ვკითხეთ, რას გრძნობს, როცა ტაო-კლარჯეთიდან ლერწამი ჩამოდის, ძველი მესხური ყურძნის ნერგს პოულობს და ახალ სიცოცხლეს სძენს, როცა ჩნდება პერსპექტივა, რომ თითქმის დაკარგული ჯიში გადარჩეს და კვლავ გაშენდეს ვენახი იქ, სადაც საუკუნეების წინ დიდი ტალავერი იყო.
„ენით აღუწერელი გრძნობაა, ცრემლი მომადგება ხოლმე ყოველთვის. მაქვს შავშეთურა, შავშეთშია გავრცელებული, ასევე კლარჯული, არის „მესხური საინტერესო“, რომელიც ტაო-კლარჯეთიდან არის წამოღებული. სახელს ვერ მიაკვლიეს და დაარქვეს „მესხური საინტერესო“, საინტერესოა, ნეტავ როგორი იქნებაო და ჯერ კიდევ ეს სახელი ჰქვია. ტაო-კლარჯეთში უამრავი ჯიშია, მეღვინეობა-მევენახეობის საბადოა. იქ რომ არის, შეიძლება საქართველოში არ იყოს მაგდენი. ქვევრებს მიაგნეს ძირითადად, სალოცავების გარშემო. ეს მეტყველებს, რომ ოდითგანვე მისდევდნენ მევენახეობას მესხები. 100 ჯიშამდე ავალ ჩემს მევენახეობაში, როცა ტაოდან ჩამოვიტან ნერგებს“.
კახა ასპანიძის სამომავლო გეგმები ყველა მესხური ჯიშის მოძიებას და მევენახეობის გაფართოებას მოიცავს. მეღვინე აპირებს, რომ მარანი, რესტორანი და სასტუმრო ააშენოს და მევენახეობით დაინტერესებულ პირებს თავად უმასპინძლოს.
„ბევრი ხალხი მოდის წლის მანძილზე. ზოგს ღვინო აინტერესებს, ზოგს სოფლის ისტორია. რომ წვალობ, რაღაც შემოსავალიც უნდა მიიღო. გაზაფხულზე ორ ჰექტარზე მესხურ ჯიშებს კიდევ დავრგავ. საბოლოო ჯამში, 10 ჰექტრამდე უნდა ავიდეს ჩემი ვენახების ფართობი. მარანს ვაშენებ და ქვევრების ტევადობა ისე მაქვს, რომ 10-დან 12 ტონამდე ღვინოს დაიტევს. მინდა, რომ მოისხას ცოტა, მაგრამ ხარისხიანი. არ მინდა დახუნძლული იყოს, ღვინოს ხარისხი ეკარგება. შეიძლება ვენახი იდეალურად გქონდეს მოვლილი, მაგრამ ღვინო გაგიფუჭდეს“.