Առողջապահություն
Պատվաստանյութ բնակչության համար, որը նրան չի սպասում
12:43 / 12.03.2021
Կորոնավիրուսի համաճարակի սկսվելուց մեկ տարի անց, աշխարհի 126 երկրներ և տարածքներ արդեն ստացել են պատվաստանյութի ավելի քան 328 միլիոն չափաբաժին, այսպիսին են CNN-ի մարտի 12-ի տվյալները: Վրաստանը դեռ ընդգրկված չէ այս ցուցակում: Մեզ մոտ անգամ կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութերի քարոզարշավ չի սկսվել, այդ պատճառով հասարակությանը շատ հարցեր են հուզում ՝ ե՞րբ և ո՞ր պատվաստանյութն է ներմուծվելու, հուսալի է՞, թե ոչ, ո՞վ է պատվաստվելու առաջինը և այլն:
Astrazeneca-ի 184 800 և Pfizer-ի 29 250 չափաբաժին պատվաստանյութ Վրաստանը կստանա 2021 թվականի փետրվար-մայիս ամիսներին - ասվում է COVAX հարթակի պատվաստանյութերի բաժանման առաջին փուլի վերաբերյալ փաստաթղթում: Առողջապահության նախարարության տվյալներով ՝ առաջին փուլում կպատվաստվի բժշկական անձնակազմի մի մասը: Հիվանդությունների վերահսկման ազգային կենտրոնի ղեկավարը հույս ունի, որ պատվաստումները կսկսվեն ապրիլին:
Ինչպես նշել է Ամիրան Գամղրելիձեն, Վրաստանը COVAX հարթակից հաստատում է ստացել այն մասին, որ կստանա Pfizer-ի պատվաստանյութի առաջին խմբաքանակը, որը կազմում է 29 250 չափաբաժին:
«Ինչպես գիտեք, արվելու է երկու անգամ, հետևաբար բավարար է շուրջ 14 000 մարդուն և ըստ իմունիզացիայի մեր ծրագրի, գերակա խումբը, որը պետք է պատվաստվի առաջին փուլում, բուժաշխատողներն են»,– հայտարարել է Ամիրան Գամղրելիձեն:
Ինչպիսին է բժիշկների պատրաստակամությունը – ոչ ոք չի ուսումնասիրել: Բժիշկների մի մասը դեռ կրկին կասկածով է վերաբերվում այս հարցին: Նրանց թվում է նաև Արթուր Աշիկյանը: Բժիշկը համարում է, որ պատվաստանյութը 100%-ով վստահելի չի կարող լինել:
Ըստ Bloomberg– ի վերջին տվյալների ՝ աշխարհում ավելի քան 334 միլիոն մարդ պատվաստվել է կորոնավիրուսի դեմ: Որպեսզի գործընթացը հաջող լինի, անհրաժեշտ է պատվաստել երկրի բնակչության առնվազն 60% -ը: Ախալցիխեի բնակչությանը հարցրեցինք, արդյոք նրանք համաձայն են պատվաստվել: Տեղացիներից ոմանք ասում են, որ պատվաստանյութերի կողմնակի ազդեցությունները շուկայում ամբողջությամբ ուսումնասիրված չեն, ինչը նվազեցնում է նրանց վստահությունը: Ոմանք կարծում են, որ պատվաստումը համաճարակից խուսափելու միակ միջոցն է, ուստի համաձայն են:
Սամցխե-Ջավախքում էթնիկ հայ քաղաքացիներով բնակեցված գյուղերում պատվաստումների մասին շատ ավելի քիչ տեղեկություններ կան: Տեղացիների մեծ մասն ասում է, որ կամավոր չի պատվաստվելու: Սրա պատճառը բնակչության շրջանում պատվաստանյութի մասին սակավ և հաճախ սխալ տեղեկատվությունն է: Նրանց տեղեկատվության հիմնական աղբյուրը ռուսական և հայկական լրատվամիջոցներն են: Իսկ այնտեղ, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից ճանաչված պատվաստանյութերի մասին շատ մանրամասներ չեն ասվում:
«Ուզում են սպանել թոշակառուներին», «մեր մեջ չիպեր կտեղադրեն», «կորոնավիրուս չկա», - ասում են Ախալցիխեի Աբաթխև, Ծինուբան և Օրալ գյուղերում:
Քաղաքացիների վերաբերմունքը պատվաստանյութերի նկատմամբ կարելի է տեսնել նաև Ազգային ժողովրդավարական ինստիտուտի (NDI) պատվերով անցկացված ուսումնասիրության արդյունքում: Եթե Վրաստանում լիներ կորոնավիրուսի պատվաստանյութ, ապա բնակչության 46% -ը կհրաժարվեր պատվաստվել, - ասվում է զեկույցում: Ուսումնասիրության համաձայն, քաղաքացիների 38% -ը համաձայն է մասնակցել պատվաստվման գործընթացին, իսկ 15% -ը ձեռնպահ է մնում պատասխանելուց: Հարցումը կատարվել է NDI- ի պատվերով և իրականացվել է CRRC-Վրաստանի կողմից: Ընդհանուր առմամբ, 1,550 ավարտված հարցազրույց է գրանցվել:
Այնուամենայնիվ, համաճարակին հաղթահարելու միակ միջոցը պատվաստումն է - ասում է ինֆեկցիոնիստ Քեթևան Ջինճվելաձեն: Ասում է, որ պատվաստանյութի միջոցով մարդկությունը հաղթահարել է սեւ ժանտախտը, ծաղիկը և շատ այլ հիվանդություններ: Այդ պատճառով կորոնավիրուսից փրկվելու միակ լուծումը պատվաստումն է:
«Անհրաժեշտ է բնակչությանը տեղեկացնել, որ պատվաստումը օգտակար է ու հուսալի: Համաճարակաբանական տեսանկյունից, եթե պատվաստումը չի ընդգրկում բնակչության որոշակի տոկոսին, ապա պատվաստանյութը որևէ նշանակություն չի ունենա», - ասում է ինֆեկցիոնիստ՝ Քեթեւան Ջինճվելաձեն:
Բժիշկ՝ Թեա Բերուլավան, ով ներկայումս աշխատում է Գերմանիայում, նույնպես խոսում է այն մասին, որ պատվաստումների հաջող իրականացումը պայմանավորված է պատշաճ տեղեկատվական քարոզարշավով:
«Չեմ տեսնում բնակչության պատրաստակամությունն ու անհրաժեշտ հարաբերությունը: Առանց պատվաստումների չենք կարող դուրս գալ այս համաճարակային իրավիճակից: Հետևաբար, ստիպված կլինենք ապրել արգելափակված պայմաններում և սահմանափակումների հետ: Չգիտեմ, թե որքան ժամանակ ենք անցկացնելու այսպես»:
Տեղեկատվական քարոզարշավը պետք է սկսվի պատվաստուման գործընթացից շատ առաջ - ասում են մասնագետները: Երկրների մեծ մասում այն սկսվեց դեկտեմբերին:
Հիվանդությունների վերահսկման ազգային կենտրոնի ղեկավարը խոսում է քաղաքացիների տրամադրությունը փոխելու անհրաժեշտության մասին: Ամիրան Գամղրելիձեի խոսքով ՝ կառավարությունն, այդ թվում նաև տարածաշրջանային իշխանությունները այս ուղղությամբ շատ աշխատանք ունեն անելու: Սամցխե-Ջավախքի տարածաշրջանի նահանգապետ՝ Բեսիկ Ամիրանաշվիլին ասում է, որ տեղական ինքնակառավարման մարմինները նույնպես ակտիվորեն ներգրավված կլինեն տեղեկատվական արշավում:
«Վատ է, որ ուշ ենք սկսում պատվաստումը, սակայն կա նաև դրական կողմ: Կունենանք փորձ և հետևաբար, քաղաքացիներին կտրվի հնարավորություն գիտակցել, թե որքանով է օգտակար պատվաստումը: Մենք ջանք չենք խնայի պատվաստումների առավելությունների մասին հնարավորինս շատ տեղեկություններ տրամադրելու համար»,- Թե ինչպես է տեղական կառավարությունն իրականացնում տեղեկատվական գործընթացը, մարզպետարանում դեռ չեն պլանավորել:
Իմունիզացիայի և պատվաստումների ասոցիացիայի հիմնադիր՝ Ալեքսանդր Ասաթիանին հաստատում է, որ բնակչության տեղեկացվածությունը կարևոր դեր է խաղում պատվաստումների գործընթացի հաջող անցկացման գործում: Բնակչությունը պետք է իմանա, թե ինչպես է գործում, ինչ գնով է կրճատվել պատվաստանյութի վրա աշխատելու ժամանակահատվածը և այն, որ այս հարցում առաջնայինը անվտանգությունն է: Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից պատվաստանյութի ընդունման թույլտվությունը նշանակում է, որ այն համապատասխանում է բոլոր պահանջվող չափանիշներին:
«mRNA - Սա պատվաստանյութի նոր տեսակ է, չնայած այս մեթոդները կիրառվում էին վաղուց: Դա բավականին ընդունված մեթոդ է, որն օգնել է արագ ստեղծել կորոնավիրուսի պատվաստանյութը: Հաճախ հարց է առաջանում այն մասին, որ պատվաստանյութերը ստեղծվում են կարճ ժամանակում, և որքանո՞վ են դրանք հուսալի: Պետք է հիշել, որ գործունեության արագացումը տեղի չի ունեցել անվտանգության հաշվին: Եղել են բազմաթիվ այլ գործոններ, պաշտոնական կողմը, ինչպիսիք են ֆինանսավորումը, լիցենզավորման տարբեր փուլերը, այս ամենը կրճատվել է: Սկզբում կա նախաբժշկական փուլ, երբ փորձեր են կատարվում կենդանիների վրա: Հաջորդ կլինիկական մասը առողջ մարդկանց զննումն է: Դրանից հետո որոշվում է օպտիմալ դոզան»:
Ալեքսանդրե Ասաթիանին նաև բացատրում է, թե ինչպես է գործում կորոնավիրուսի դեմ օգտագործվող պատվաստանյութը, ինչու է անվտանգ և ինչու չի կարող փոխել մարդու ԴՆԹ-ն:
Այս և նման այլ տեղեկությունները, որոնք մասնագետները տրամադրում են բնակչությանը, պետք է չեզոքացնեն այն առասպելները, որոնց հավատում են մարդիկ: Հաճախ նման տեղեկություններ մարդիկ ստանում են նաև քահանաներից: Այդ պատճառով բնակչությունը հետաքրքրությամբ սպասում էր Սինոդի նիստի որոշմանը: Փետրվարի 12-ի որոշման մեջ նշվում է, որ հոգևորականությունը չի մասնակցելու պատվաստումը խթանելու գործընթացում:
«Վրաստանի եկեղեցին մեծապես գնահատում է այն բարիքը, որը բժշկությունը բերում է ընդհանուր առմամբ մարդկանց առողջությանը, բայց չի կարող պատասխանատվություն ստանձնել պատվաստումների խթանման համար, քանի որ դա առողջապահության ոլորտի աշխատողների իրավասությունն ու պարտականությունն է»:
«Պատվաստումը գիտության ամենամեծ ձեռքբերումն է»,- Ախալցիխեի և Տաո-Կլարջեթիի մետրոպոլիտը, մինչ Սինոդի որոշումը հայտնի կդառնար: Հայր Թեոդորեն նշում է, որ մարդիկ պետք է ունենան ընտրության հնարավորություն:
«Պատվաստումը մարդկանց և գիտության ամենամեծ ձեռքբերումն է, բայց ինչ վերաբերում է կորոնավիրուսի համաճարակին, ապա իմ անձնական կարծիքն այն է, որ բոլորը պետք է որոշում ընդունեն կամավոր, և հասարակությունը պետք է ավելի տեղեկացված լինի»:
Առողջապահության մասնագետները թերահավատորեն են վերաբերվում պատվաստումների մեկնարկի ամսաթվին Վատո Սուրգուլաձեն չի բացառում, որ մինչև 2022-ի ամառը Վրաստանը չի կարողանա ամբողջովին պատվաստել բնակչությանը:
Ասում են, որ մարտին կստանանք 180 000-ից 300 հազար պատվաստանյութ: 180 000-ն այլ թիվ է, 300 000-ը մեկ այլ: Չեմ կարող գնահատել նրանց աշխատանքը, մինչև չտեսենմ, թե ինչպես է ընթանում պատվաստումը: Պատվաստումը միայն պատվաստանյութեր ստանալը չէ, դա վերապատրաստման, նյութատեխնիկական ապահովման, առաքման, բարդությունների հետ աշխատելու պայմանագիրն է»:
Մասնագետներն ակնկալում են, որ պատվաստումը կխոչընդոտի վիրուսի էվոլյուցիային և նոր շտամների տարածմանը: Այդ պատճառով փորձագետները ասում են, որ գործընթացը պետք է ժամանակին սկսվի: Գոյություն ունեցող պատվաստանյութերը ունակ են հաղթահարելու այսօրվա առկա շտամները:
Ըստ Worldometer-ի վիճակագրության, մարտի 12-ի դրությամբ, ամբողջ աշխարհում գրանցվել է կորոնավիրուսային վարակի 119,169,774 դեպք, մահացել է 2,642,994 մարդ:
Astrazeneca-ի 184 800 և Pfizer-ի 29 250 չափաբաժին պատվաստանյութ Վրաստանը կստանա 2021 թվականի փետրվար-մայիս ամիսներին - ասվում է COVAX հարթակի պատվաստանյութերի բաժանման առաջին փուլի վերաբերյալ փաստաթղթում: Առողջապահության նախարարության տվյալներով ՝ առաջին փուլում կպատվաստվի բժշկական անձնակազմի մի մասը: Հիվանդությունների վերահսկման ազգային կենտրոնի ղեկավարը հույս ունի, որ պատվաստումները կսկսվեն ապրիլին:
Ինչպես նշել է Ամիրան Գամղրելիձեն, Վրաստանը COVAX հարթակից հաստատում է ստացել այն մասին, որ կստանա Pfizer-ի պատվաստանյութի առաջին խմբաքանակը, որը կազմում է 29 250 չափաբաժին:
«Ինչպես գիտեք, արվելու է երկու անգամ, հետևաբար բավարար է շուրջ 14 000 մարդուն և ըստ իմունիզացիայի մեր ծրագրի, գերակա խումբը, որը պետք է պատվաստվի առաջին փուլում, բուժաշխատողներն են»,– հայտարարել է Ամիրան Գամղրելիձեն:
Ինչպիսին է բժիշկների պատրաստակամությունը – ոչ ոք չի ուսումնասիրել: Բժիշկների մի մասը դեռ կրկին կասկածով է վերաբերվում այս հարցին: Նրանց թվում է նաև Արթուր Աշիկյանը: Բժիշկը համարում է, որ պատվաստանյութը 100%-ով վստահելի չի կարող լինել:
Ըստ Bloomberg– ի վերջին տվյալների ՝ աշխարհում ավելի քան 334 միլիոն մարդ պատվաստվել է կորոնավիրուսի դեմ: Որպեսզի գործընթացը հաջող լինի, անհրաժեշտ է պատվաստել երկրի բնակչության առնվազն 60% -ը: Ախալցիխեի բնակչությանը հարցրեցինք, արդյոք նրանք համաձայն են պատվաստվել: Տեղացիներից ոմանք ասում են, որ պատվաստանյութերի կողմնակի ազդեցությունները շուկայում ամբողջությամբ ուսումնասիրված չեն, ինչը նվազեցնում է նրանց վստահությունը: Ոմանք կարծում են, որ պատվաստումը համաճարակից խուսափելու միակ միջոցն է, ուստի համաձայն են:
Սամցխե-Ջավախքում էթնիկ հայ քաղաքացիներով բնակեցված գյուղերում պատվաստումների մասին շատ ավելի քիչ տեղեկություններ կան: Տեղացիների մեծ մասն ասում է, որ կամավոր չի պատվաստվելու: Սրա պատճառը բնակչության շրջանում պատվաստանյութի մասին սակավ և հաճախ սխալ տեղեկատվությունն է: Նրանց տեղեկատվության հիմնական աղբյուրը ռուսական և հայկական լրատվամիջոցներն են: Իսկ այնտեղ, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից ճանաչված պատվաստանյութերի մասին շատ մանրամասներ չեն ասվում:
«Ուզում են սպանել թոշակառուներին», «մեր մեջ չիպեր կտեղադրեն», «կորոնավիրուս չկա», - ասում են Ախալցիխեի Աբաթխև, Ծինուբան և Օրալ գյուղերում:
Քաղաքացիների վերաբերմունքը պատվաստանյութերի նկատմամբ կարելի է տեսնել նաև Ազգային ժողովրդավարական ինստիտուտի (NDI) պատվերով անցկացված ուսումնասիրության արդյունքում: Եթե Վրաստանում լիներ կորոնավիրուսի պատվաստանյութ, ապա բնակչության 46% -ը կհրաժարվեր պատվաստվել, - ասվում է զեկույցում: Ուսումնասիրության համաձայն, քաղաքացիների 38% -ը համաձայն է մասնակցել պատվաստվման գործընթացին, իսկ 15% -ը ձեռնպահ է մնում պատասխանելուց: Հարցումը կատարվել է NDI- ի պատվերով և իրականացվել է CRRC-Վրաստանի կողմից: Ընդհանուր առմամբ, 1,550 ավարտված հարցազրույց է գրանցվել:Այնուամենայնիվ, համաճարակին հաղթահարելու միակ միջոցը պատվաստումն է - ասում է ինֆեկցիոնիստ Քեթևան Ջինճվելաձեն: Ասում է, որ պատվաստանյութի միջոցով մարդկությունը հաղթահարել է սեւ ժանտախտը, ծաղիկը և շատ այլ հիվանդություններ: Այդ պատճառով կորոնավիրուսից փրկվելու միակ լուծումը պատվաստումն է:
«Անհրաժեշտ է բնակչությանը տեղեկացնել, որ պատվաստումը օգտակար է ու հուսալի: Համաճարակաբանական տեսանկյունից, եթե պատվաստումը չի ընդգրկում բնակչության որոշակի տոկոսին, ապա պատվաստանյութը որևէ նշանակություն չի ունենա», - ասում է ինֆեկցիոնիստ՝ Քեթեւան Ջինճվելաձեն:
Բժիշկ՝ Թեա Բերուլավան, ով ներկայումս աշխատում է Գերմանիայում, նույնպես խոսում է այն մասին, որ պատվաստումների հաջող իրականացումը պայմանավորված է պատշաճ տեղեկատվական քարոզարշավով:
«Չեմ տեսնում բնակչության պատրաստակամությունն ու անհրաժեշտ հարաբերությունը: Առանց պատվաստումների չենք կարող դուրս գալ այս համաճարակային իրավիճակից: Հետևաբար, ստիպված կլինենք ապրել արգելափակված պայմաններում և սահմանափակումների հետ: Չգիտեմ, թե որքան ժամանակ ենք անցկացնելու այսպես»:
Տեղեկատվական քարոզարշավը պետք է սկսվի պատվաստուման գործընթացից շատ առաջ - ասում են մասնագետները: Երկրների մեծ մասում այն սկսվեց դեկտեմբերին:
Հիվանդությունների վերահսկման ազգային կենտրոնի ղեկավարը խոսում է քաղաքացիների տրամադրությունը փոխելու անհրաժեշտության մասին: Ամիրան Գամղրելիձեի խոսքով ՝ կառավարությունն, այդ թվում նաև տարածաշրջանային իշխանությունները այս ուղղությամբ շատ աշխատանք ունեն անելու: Սամցխե-Ջավախքի տարածաշրջանի նահանգապետ՝ Բեսիկ Ամիրանաշվիլին ասում է, որ տեղական ինքնակառավարման մարմինները նույնպես ակտիվորեն ներգրավված կլինեն տեղեկատվական արշավում:
«Վատ է, որ ուշ ենք սկսում պատվաստումը, սակայն կա նաև դրական կողմ: Կունենանք փորձ և հետևաբար, քաղաքացիներին կտրվի հնարավորություն գիտակցել, թե որքանով է օգտակար պատվաստումը: Մենք ջանք չենք խնայի պատվաստումների առավելությունների մասին հնարավորինս շատ տեղեկություններ տրամադրելու համար»,- Թե ինչպես է տեղական կառավարությունն իրականացնում տեղեկատվական գործընթացը, մարզպետարանում դեռ չեն պլանավորել:
Իմունիզացիայի և պատվաստումների ասոցիացիայի հիմնադիր՝ Ալեքսանդր Ասաթիանին հաստատում է, որ բնակչության տեղեկացվածությունը կարևոր դեր է խաղում պատվաստումների գործընթացի հաջող անցկացման գործում: Բնակչությունը պետք է իմանա, թե ինչպես է գործում, ինչ գնով է կրճատվել պատվաստանյութի վրա աշխատելու ժամանակահատվածը և այն, որ այս հարցում առաջնայինը անվտանգությունն է: Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից պատվաստանյութի ընդունման թույլտվությունը նշանակում է, որ այն համապատասխանում է բոլոր պահանջվող չափանիշներին:
«mRNA - Սա պատվաստանյութի նոր տեսակ է, չնայած այս մեթոդները կիրառվում էին վաղուց: Դա բավականին ընդունված մեթոդ է, որն օգնել է արագ ստեղծել կորոնավիրուսի պատվաստանյութը: Հաճախ հարց է առաջանում այն մասին, որ պատվաստանյութերը ստեղծվում են կարճ ժամանակում, և որքանո՞վ են դրանք հուսալի: Պետք է հիշել, որ գործունեության արագացումը տեղի չի ունեցել անվտանգության հաշվին: Եղել են բազմաթիվ այլ գործոններ, պաշտոնական կողմը, ինչպիսիք են ֆինանսավորումը, լիցենզավորման տարբեր փուլերը, այս ամենը կրճատվել է: Սկզբում կա նախաբժշկական փուլ, երբ փորձեր են կատարվում կենդանիների վրա: Հաջորդ կլինիկական մասը առողջ մարդկանց զննումն է: Դրանից հետո որոշվում է օպտիմալ դոզան»:
Ալեքսանդրե Ասաթիանին նաև բացատրում է, թե ինչպես է գործում կորոնավիրուսի դեմ օգտագործվող պատվաստանյութը, ինչու է անվտանգ և ինչու չի կարող փոխել մարդու ԴՆԹ-ն:
Այս և նման այլ տեղեկությունները, որոնք մասնագետները տրամադրում են բնակչությանը, պետք է չեզոքացնեն այն առասպելները, որոնց հավատում են մարդիկ: Հաճախ նման տեղեկություններ մարդիկ ստանում են նաև քահանաներից: Այդ պատճառով բնակչությունը հետաքրքրությամբ սպասում էր Սինոդի նիստի որոշմանը: Փետրվարի 12-ի որոշման մեջ նշվում է, որ հոգևորականությունը չի մասնակցելու պատվաստումը խթանելու գործընթացում:
«Վրաստանի եկեղեցին մեծապես գնահատում է այն բարիքը, որը բժշկությունը բերում է ընդհանուր առմամբ մարդկանց առողջությանը, բայց չի կարող պատասխանատվություն ստանձնել պատվաստումների խթանման համար, քանի որ դա առողջապահության ոլորտի աշխատողների իրավասությունն ու պարտականությունն է»:
«Պատվաստումը գիտության ամենամեծ ձեռքբերումն է»,- Ախալցիխեի և Տաո-Կլարջեթիի մետրոպոլիտը, մինչ Սինոդի որոշումը հայտնի կդառնար: Հայր Թեոդորեն նշում է, որ մարդիկ պետք է ունենան ընտրության հնարավորություն:
«Պատվաստումը մարդկանց և գիտության ամենամեծ ձեռքբերումն է, բայց ինչ վերաբերում է կորոնավիրուսի համաճարակին, ապա իմ անձնական կարծիքն այն է, որ բոլորը պետք է որոշում ընդունեն կամավոր, և հասարակությունը պետք է ավելի տեղեկացված լինի»:
Առողջապահության մասնագետները թերահավատորեն են վերաբերվում պատվաստումների մեկնարկի ամսաթվին Վատո Սուրգուլաձեն չի բացառում, որ մինչև 2022-ի ամառը Վրաստանը չի կարողանա ամբողջովին պատվաստել բնակչությանը:
Ասում են, որ մարտին կստանանք 180 000-ից 300 հազար պատվաստանյութ: 180 000-ն այլ թիվ է, 300 000-ը մեկ այլ: Չեմ կարող գնահատել նրանց աշխատանքը, մինչև չտեսենմ, թե ինչպես է ընթանում պատվաստումը: Պատվաստումը միայն պատվաստանյութեր ստանալը չէ, դա վերապատրաստման, նյութատեխնիկական ապահովման, առաքման, բարդությունների հետ աշխատելու պայմանագիրն է»:
Մասնագետներն ակնկալում են, որ պատվաստումը կխոչընդոտի վիրուսի էվոլյուցիային և նոր շտամների տարածմանը: Այդ պատճառով փորձագետները ասում են, որ գործընթացը պետք է ժամանակին սկսվի: Գոյություն ունեցող պատվաստանյութերը ունակ են հաղթահարելու այսօրվա առկա շտամները:
Ըստ Worldometer-ի վիճակագրության, մարտի 12-ի դրությամբ, ամբողջ աշխարհում գրանցվել է կորոնավիրուսային վարակի 119,169,774 դեպք, մահացել է 2,642,994 մարդ: